از آثار مخرب همه گیری، گسترش شکاف بین فقرا و ثروتمندان و ایجاد انگیزه برای ظهور ملی گرایی و افراط گرایی است. امواج جدید ملی گرایی میتواند مشکلات داخلی و همچنین بین المللی ایجاد کند. این مسئله باید جدی گرفته شود. همه اینها کارآیی و اثربخشی دولت ها را در معرض یک آزمون سخت قرار داده است. شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر 2020 تا حدودی به دلیل عملکرد ضعیف آن در مرحله اول مواجهه با همه گیری بود. ناآرامیهای اجتماعی پس از مرگ دلخراش جورج فلوید ترکیبی از اعتراض به نژادپرستی و سومدیریت آشکار دولت در پاسخگویی به وضعیت همه گیری بود.
در اثر همه گیری کووید 19، جهانی جدید یا نظمی جدید در حال شکل گیری است. معیار اندازه گیری برای یک دولت موفق در جهان پس از همه گیری، در توانایی و انعطاف پذیری آن در انطباق با شرایط و پاسخ دهی به موقع به چالش ها نهفته است. در چنین جهانی ممکن است لزوماً یک قدرت بزرگ نقش پیشرو نداشته باشد ولی در مقابل، کشورهای کوچکتر با حاکمیت خوب و تصمیم گیری و مدیریت هوشمندانه تر بتوانند در جایگاه بهتری قرار گیرند.
در عین حال وضعیت همه گیری فرصت های جدیدی را نیز بوجود آورده است و پدیدههای تازه ای را پیش روی همگان قرار داده است. همه گیری، شیوههای تعامل، آموزش و حتی دیپلماسی را تغییر داده است. اکنون دیجیتالی شدن امور بیش از هر زمان دیگری حاکم است.
برای ایجاد نظم مناسب در جهان پس از همه گیری ابتدا بایستی درک درستی از وضعیت پیدا کرد و سپس تغییرات هوشمندانه ای در بسیاری از نهادها و قوانین به وجود آورد. برای موفقیت در زندگی در جهان پس از همه گیری، ضروری است که تخصیص مجدد منابع، بازنگری دوباره سیاست ها، سازماندهی مجدد ساختارها و تعریف جدید از استراتژیها ارائه گردد.
در دنیای دیپلماسی اثبات شده است که دیپلماسی دیجیتال از کارایی مناسبی برخورداراست. دیپلماسی دیجیتال به کشورها و جامعه جهانی کمک کرد تا ارتباطات خود را همچنان حفظ کنند. دولت ها و همچنین دولتمردان توانستند ضمن حفظ ارتباط بین خود، در وقت و هزینهها صرفه جویی به عمل آورند. آنها با بهره گیری از دیپلماسی دیجیتال، هزینههای مرتبط با روابط خارجی خود تا حدود زیادی کاهش داده اند. در عین حال بایستی در نظر داشت که دیپلماسی دیجیتال نمیتواند به طور کامل نیاز به جلسات رو در رو را برطرف کند. در بعضی از موارد دیدار حضوری بین دولتمردان و دیپلمات ها، اجتناب ناپذیر است. همانگونه که برنامه ریزان امور آموزش و پرورش از بازگشایی مدارس برای حفظ محیط اجتماعی شدن دانش آموزان دفاع میکنند، معتقدم که جلسات بین المللی نیز بایستی در اسرع وقت مجددا احیا گردد. برقراری ارتباطات دیپلماتیک رودر رو موجب افزایش اثربخشی دیپلماسی میگردد.
من با ذکر چند نکته سخنم را خلاصه میکنم:
- همه گیری، جهان ما را به طور بنیادین تغییر داده است.
- دولت ها و سیستم بین الملل در بوته آزمون سختی در مورد تواناییهای خود قرار دارند.
- خطر بی نظمی و هرج و مرج داخلی و همچنین درگیریهای بین المللی افزایش یافته است. در عین حال همه گیری، فرصت های جدیدی را ایجاد کرده است که میتوان از آنها بهره برداری کرد.
- دولت ها نیاز دارند تا با پذیرش وضعیت ناشی از همه گیری، درک درستی از آن پیدا کنند و امور خود را به نحو مناسب با این تغییرات را سازماندهی کنند،تا از این طریق بتوانند نظم پس از همه گیری را به نحو واقع بینانه تری شکل دهند.
محمد تقی حسینی، معاون آموزشی مرکز مطالعات و پژوهشگر مطالعات بین المللی