به گزارش خبرنگار مفتاح /منیره فهامی: چهارشنبه سوری یکی ازجشن‌های ایرانی است که از غروب آخرین سه شنبه ماه اسفند تا پس از نیمه شب آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود. برافروختن و پریدن از روی آتش مشخصه اصلی این جشن است. این جشن نخستین جشن از مجموعه جشن‌ها و مناسبت‌های نوروزی است که با برافروختن آتش و برخی رفتارهای نمادین دیگر به صورت جمعی در فضای باز برگزار می‌شود. این جشن از جشن‌های بسیار مهم ایران است که از قدیم هرسال این آیین برگزار می‌شده است. در مورد واژه چهارشنبه‌سوری دو نگرش وجود دارد؛ برخی «سور» را به معنای جشن، شادمانی، نشاط و عیش گرفته‌اند و برخی دیگر «سور» را به معنای سرخ می‌دانند؛چون در این جشن آتش سرخ افروخته می‌شود. در هریک از شهرهای ایران نامی بر این شب گذاشته‌اند. در اصفهان این شب به چهارشنبه سرخی معروف است. چهارشنبه‌سوری با آیین‌ها و جشن‌های متعددی در سراسر مناطق ایران فرهنگی برگزار می‌شود که دارای شباهت‌های زیادی با هم هستند. مهمترین این آیین‌ها جمع‌آوری خار و خاشاک یا توده‌های سوختنی دیگر و افروختن آتش است؛ اما در بعضی زمان‌ها و نقاط آیین‌های دیگری مانند: کوزه شکستن،فال گرفتن ، بخت گشایی و... مرسوم بوده است. متاسفأنه در سال‌های اخیر این جشن کهن که فرصتی برای شادی و دور هم بودن خانواده‌ها بوده، تبدیل به ساعاتی دلهره‌آور و پر حادثه شده‌است و برگزاری این آیین با حرکت به سوی خشونت و حادثه از اصالت خود فاصله گرفته‌است. امروزه استفاده از مواد محترقه دست‌ساز و خطرناک بسیار رایج شده است؛ درنتیجه برپایی این آیین آسیب‌دیدگی و تلفات جانی همراه داشته است.
از طرفی آسیب به تابلوها، دیوارهای شهر و المان‌های شهری یکی دیگر از اتفاقاتی است که در این شب رقم میخورد. همچنین به بهانه جشن و شادی در این شب آلودگی صوتی زیادی در سطح شهرومحله‌ها ایجاد شده که باعث ناراحتی و اذیت شهروندان دیگر می‌شود. این در حالی است که در زمان قدیم ایرانیان تنها به روشن کردن آتشی کوچک و پریدن از آن به همراه خواندن جملاتی مانند: «سرخی تو از من، زردی من از تو اکتفا می کردند.».
*کمبود فضاهایی برای تخلیه هیجانات علتی برای خطرساز شدن چهارشنبه‌سوری
حال سوال مهم این است که چرا در سال‌های اخیر این سنت کهن تحولات و تغییراتی خطرناک داشته است؟ یکی از علل پرداختن به این کارهای خطرناک، نبود و یا کمبود فضاها و مکان‌هایی برای تخلیه هیجانات و ابراز آن به صورت درست و منطقی برای سنین نوجوانی وجوانی است. هزینه‌های زیاد و یا در دسترس نبودن فضاهای مناسب، این گروه سنی را به این سمت سوق می‌دهد که به بهانه این شب برای تخلیه هیجانات خود دست به کارهای خطرناک بزنند. از طرفی همراه نبودن خانواده‌ها و عدم نظارت آنها این اقدامات و بدنبال آن بروز حوادث را دو چندان کرده‌است؛ اما در این بین کودکان نیز از حوادث و خطرات این شب بی‌بهره نیستند؛ یکی از دلایل اصلی آن عدم آگاهی و آموزش لازم در استفاده از مواد محترقه و آتش‌زا برای این گروه سنی است.
*آگاهی و آموزش، راهی برای پیشگیری از حوادث چهارشنبه‌سوری
ازجمله راهکارهای پیشگیری از این اتفاقات خطرناک و کاهش آسیب‌های چهارشنبه سوری بالا بردن فرهنگ ایمنی، آگاهی و آموزش‌های لازم در جامعه است. نخستین قدم آگاهی رساندن به اعضای خانواده و به خصوص کوچکترهاست تا آنها از خطرها و پیامدهای این شیوه غلط اطلاع یابند. قدم بعدی آموزش صحیح به خانواده و کودکان است. متأسفانه تنها زمانی که به مسئله چهارشنبه سوری پرداخته می‌شود؛ از حدود یک هفته قبل از برپایی این مراسم تا چند روز پس از آن است. در این بازه زمانی صدا وسیما با نشان دادن صحنه‌های دلخراش حوادث و انعکاس خبرهایی از اتفاقات حادثه ساز، سعی در پیشگیری از اقدامات مشابه می‌کند. در سطح شهر پوسترها و بنرهای هشدار نصب می‌شود و برنامه‌هایی توسط سازمان‌های مربوطه در فرهنگ سراها و مدارس برای آموزش و آگاه‌سازی انجام می‌شود. باید گفت اجرای این برنامه‌ها خوب و لازم است ولی کافی نیست. آموزش و آگاهی بخشی به جامعه آن هم در موقعی که یک سنت کهن به یک اقدام حادثه‌ساز تبدیل شده است و یک فرهنگ به بی فرهنگی تغییر شکل داده است؛ نیاز به وقت‌گذاری بیشتری دارد تا تأثیرگذاری بیشتر و بهتری را نیز به همراه داشته باشد. باید در طول سال برنامه‌هایی از طرف سازمان‌های مربوطه در سطح شهر برای خانواده‌ها و فرزندان برگزار شود تا در نتیجه بتوان به یک فرهنگ‌سازی درست رسید. ساخت برنامه‌های دنباله‌دار وجذاب توسط صدا و بخصوص سیما در طول سال نیز می‌تواند تأثیر بسیاری برای فرهنگ‌سازی صحیح داشته باشد.
یکی دیگر از راهکارها برای پیشگیری از حوادث چهارشنبه سوری همراه بودن خانواده‌ها ودر کنار فرزندان بودن است. انتخاب مکان‌های مناسب در بیرون شهر و یا انتخاب فضاهای باز و بزرگ نیزمی‌تواند از بروز خطرات جلوگیری کند. همچنین باید برای فرزندان وقت گذاشت و برای آنها از خطرات بالقوه این اقدامات سخن گفت و در صورت همکاری کودک به او پاداش داد و او را تشویق کرد. در ادامه بیان این نکته ضروری است که منع‌کردن و استفاده از تهدید و تنبیه نه تنها اثر مثبتی ندارد؛ بلکه باعث پنهان‌کاری و اقدامات جبران‌ناپذیر توسط فرزندان می‌شود. اگر کودک اصرار بر انجام آتش‌بازی دارد؛ باید برای او شرط گذاشت و بهترین شرط حضور والدین در کنار او است تا بتوان نظارت بهتری بر کار او داشت و از بروز خطرات احتمالی جلوگیری کرد.
*سخن پایانی:
از آنجا که حفظ و اهمیت سلامت جسمی و روانی انسان‌ها به عنوان یکی از ارکان زندگی بشر بر هیچ کس پوشیده نیست؛ بنابراین همواره می‌بایست برای تأمین این حوزه تلاش‌های بی‌وقفه نمود و تمام موانع موجود در مسیر پیشبرد این حوزه را از میان برداشت. با این تعابیر می‌توان برپایی مراسم چهارشنبه سوری سال‌های اخیر را نوعی هنجار شکنی دانست که سبب بر هم زدن سلامت جسمی و روانی افراد در روزهای منتهی به پایان سال شده و به نوعی نقض حقوق شهروندی نیز محسوب می‌شود.
وجود آداب و رسوم و آیین‌های ملی در هر کشوری طی فرایندهای مناسب و به واسطه درگیر کردن افراد و مشارکت جمعی می‌تواند ضامن پیوند و وحدت بین آحاد اجتماع و ایجاد شور و نشاط و هیجان در بین آنها باشد. در حال حاضر برای پیشگیری از انحرافات پیش آمده در این نوع مراسم و دیگر آیین‌های ملی و فرهنگی، نخبگان جامعه می‌بایست علاوه بر برنامه‌ریزی برای جامعه و آشناسازی نسل نوجوان و جوان ایرانی با هویت اصیل ایرانی اسلامی آداب و رسوم و سنت‌های قدیم و سمبلیک را که مغایرتی نیز با موازین و شرع نداشته باشند برای آنها توضیح داده تا این نمادها برای آنان نیز معنا پیدا کند و بتوانند بدرستی و بدور از هر گونه حادثه آفرینی این سنت‌ها را پاس بدارند؛ البته نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در پیشبرد این مسیر بی تأثیر نخواهد بود؛ از آنجاکه رخدادهای فرهنگی در گستره کل جامعه نفوذ دارند؛ پس می‌توان با استفاده از آنها به شکل مؤثری ارزش‌ها و هنجارهای مثبت را به اعماق جامعه انتقال داد و از آسیب‌ها و خطرات جلوگیری کرد.
