به گزارش مفتاح -منیره فهامی/روز دهم است. روز وعده و امتحان.عشق به قربانگاه آمده‌است.قرار است تمام تعلقات ،غل و زنجیرهایی که جان آدمی را به اسارت گرفته‌اند به مسلخ بیایند.قرار است بندگی ثابت شود.لحظه شهود و دیدن یار است که به تماشا گذاشته می‌شود؛ هدف رسیدن به رضایت و قرب‌الهی است.حرف تیغ است و گلو و گذشتن از چیزی که دوستش داری؛ باید قربانی کنی تا به قرب برسی. باید قربانی کنی تا حیوانیت فدای انسانیت شود و در این قربانی تنها تقواست که از آن خداست. از علاقه‌ها باید دست شست. دشوارترین امتحان پیش روست.

*انسان آفریده شد تا آزمایش شود

این اولین بار نیست که انسان در بوته آزمایش قرار می‌گیرد.آخرین بار هم نخواهد بود؛ چون انسان خلق شد تا آزمایش شود «همانا ما انسان را از نطفه‌ای آمیخته (از نطفه زن و مرد) آفریدیم تا او را بیازماییم، پس او را شنوا و بینا گردانیدیم.» «سوره انسان آیه 2» خداوند انسان را خلق کرد تا او را خلیفه‌الله کند. «وَ إِذْ قالَ رَبُکَ لِلْمَلائِکَة إِنّى جاعِلٌ فِى الارْضِ خَلِیفَه...»«سوره بقره آیه 30» ؛ اما برای خلیفه‌الله شدن باید سختی‌هایی را طی کند تا خالص شود. «وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکمْ وَ أَوْلادُکمْ فِتْنَةٌ وَ أَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ أَجْرٌ عَظِیمٌ » «و بدانید که اموال و فرزندانتان آزمایشی (برای شما)هستند و البته نزد خداوند (برای کسانی که از عهده آزمایش برآیند) پاداشی بزرگ است.»«سوره انفال آیه 48» در مفردات راغب آمده است یکی از معانی فتنه آزمایش و امتحان است. وقتی طلا را در آتش می‌گذارند تا خوبی و بدی عیار آن مشخص گردد و خالص از ناخالص آن جدا شود به آن فتنه می‌گویند. پس انسان باید مورد فتنه و بلا قرار بگیرد تا خالص شود. عیار بندگان خدا در بوته آزمایش الهی محک می‌خورد و سره از ناسره مشخص می‌شود.

در خطبه 50 نهج‌البلاغه آمده‌است که امیرالمؤمنین امام علی (ع) می‌فرمایند: «آغاز پیدایش فتنه ها در جامعه پیروی از هوای نفس است.» در نتیجه می‌توان گفت؛ قربانی، آزمایشی برای اثبات بندگی است. برای اثبات بندگی باید از آزمایش‌های الهی سربلند بیرون آمد و برای پیروزی در آزمایش‌ها باید هوای نفس را سر برید.

* قربانی یعنی سربریدن از طمع وهوس

برای اثبات بندگی باید پا روی نفس گذاشت تا به قرب رسید. قربانی یعنی برای رسیدن به قرب الهی شهوت ، نفس و طمع را سر برید. امام صادق (ع) در این زمینه می‌فرمایند: «هنگام قربانی ،گلوی هوای نفس و طمع را قطع کن»

از آنچه گفتیم مشخص می‌شود؛ ذبح گوسفند قربانی ظاهری است و باید مقدمه‌ای برای رسیدن به قربانی باطنی شود که طبق فرمایش امام صادق (ع) همان سر بریدن از طمع و هوای نفس است. امام سجاد(ع) به یکی از یاران خود فرمودند آیا هنگام قربانی نیت کردی که حنجره طمع را ذبح کنی؟ اگر این کار را نکردی ،پس در حقیقت قربانی نکرده‌ای» پس؛ «عید قربان است قربانی کنید       چاره‌ای برنفس شیطانی کنید»حیوان نفس با عقل و ایمان ذبح شده و خانه‌ی دل پاک می‌شود. وقتی ذبح بیرونی فایده دارد که ما حیوانیت درون خود را ذبح کنیم.

«هست روز عید و خلقی می‌شود قربان تو       هر که قربانت نمی‌گردد ز حیوان کمتر است»

*تسلیم و رضا عامل رسیدن به قرب الهی

چیزی که باعث می‌شود ما جان و مال خود را در راه محبوب ایثار کنیم و از دلبستگی‌های مادی بگذریم رسیدن به مرحله تسلیم و رضاست. پیامبر‌اکرم(ص) می‌فرمایند: «ایمان بنده به خدا کامل نمی‌شود مگر اینکه در او پنج خصلت باشد: توکل بر خدا، واگذاری امور به خدا، تسلیم در برابر مقدرات او، رضایت به قضای الهی، شکیبایی بر آزمایش خدا» از این حدیث می‌فهمیم بعد از توکل که خداوند را به سبب ایمان و علم به قدرت، رحمانیت و رحیمیتش وکیل خود قرار می‌دهیم به مرحله تفویض می‌رسیم و می‌گوییم: «خدایا ،تو خود می‌دانی، من همه چیز را به تو واگذار کردم.» پس از آن، مرحله بالاتر یعنی تسلیم است. اینجا دیگر منفعت معنا نمی‌دهد. در مرحله تسلیم اگر خواستیم و اجابت نشد تسلیم امر هستیم. بعد از تسلیم مرحله رضا است. فرق تسلیم و رضا این است که در تسلیم انگار انسان منافعی دارد؛ ولی از آن چشم می‌پوشد و با وجود سختی آن را تحمل می‌کند؛ ولی در مرحله رضا حتی در درون نفس مقاومتی نسبت به خواسته‌ها و تمایلات نیست. چهار مرحله؛ توکل، تفویض، تسلیم و رضا، چهار مرحله سیر به سوی خدا و قرب به اوست؛ پس اگر میخواهیم در کنار قربانی ظاهری ، قربانی باطنی را هم انجام دهیم و به حقیقت قربانی که همان قرب معرفتی به خداوند رحمن است برسیم باید این چهار مرحله را طی کنیم. البته این راه سخت است. «در ره منزل لیلی که خطرهاست درآن       شرط اول قدم آن است که مجنون باشی» و نیازمند صبر و شکیبایی است. «صبر و ظفر هر دو دوستان قدیم‌اند       بر اثر صبر نوبت ظفر آید».

*قرار دادن حق نیازمند و محروم از قربانی

در آخر باید به این نکته مهم اشاره کرد؛ با توجه به احادیث بسیاری که قربانی را حکمتی برای بهره‌مندی فقیران و گرسنگان می‌دانند؛ متأسفانه در بسیاری از موارد به این صورت عمل نمی‌شود. این در حالی است که پیامبر‌اکرم(ص) می‌فرمایند: «خداوند قربانی را مقرر و واجب کرده تا بینوایان و مسکینان از گوشتش استفاده کنند و سیر شوند.» حدیث دیگری از امام‌صادق(ع) آمده‌است که فرمودند: «تشریع و فلسفه قربانی به جهت این بود که از این طریق، گشایشی در امور اقتصادی بینوایان فراهم‌گردد.» پس چه خوب است! سهمی از قربانی را مانند مولایمان امام سجاد(ع) برای مستمندان قرار دهیم. امام سجاد (ع) وقتی قربانی می‌کردند یک سوم آن را برای همسایگان، یک سوم را به بینوایان و یک سوم را برای خانواده خود باقی می‌گذاشتند.

کاش قربانی شود در ما غرور       این منیّت،این هوس،این ادّعا

خالی از حرص وطمع گردیم اگر       می‌شویم آکنده از عشق خدا