در پی شیوع ویروس کرونا در ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش کشور توصیه هایی مبنی بر پرهیز از حضور در مراکز تجمع و رعایت حداقل فاصله یک متری افراد با یکدیگر تاکید دارد. این در حالی است که این توصیه ها در صورت عدم تعطیلی مدارس و دانشگاه ها، در فضای کلاس درس عملی نخواهد بود. چرا که جمعیت ۱۶.۵ میلیون نفری دانش آموزان و دانشجویان از ابتلا به ویروس کرونا مصون نبوده و زمینه برای شیوع بیشتر این ویروس را فراهم می کنند. لذا لازم است که مدارس و دانشگاه ها تعطیل شده و یادگیری از طریق فضای مجازی و صداوسیما پیگیری شود.

ضرورت و اهداف پژوهش

اگرچه همه اقشار و گروه های سنی در معرض خطر ابتلا به ویروس کرونا قرار دارند، اما با توجه به جمعیت بالای دانش آموزان و دانشجویان، تراکم کلاس های درسی و دانشگاهی، استفاده از امکانات و فضاهای عمومی و مشترک احتمال انتقال ویروس از طریق این دو گروه به آحاد جامعه بیشتر است. بنابراین مراقبت و کنترل فضاهای آموزشی از نخستین اقدامات کشورهای مبتلا به این بیماری است. به طور مشخص، در کشور چین مدارس و دانشگاه ها از جمله اولین نهادهایی بودند که از سوی دولت چین تعطیل شدند و سازوکارهای بسیار گسترده ای برای پیشبرد امور آموزشی و تحقیقاتی با تمرکز بر بستر فضای مجازی و آموزش از راه دور طراحی و تدوین نمودند. در این گزارش، ضرورت های تعطیلی مدارس و دانشگاه ها در ایران بررسی شده و بر اساس سازوکار طراحی شده توسط چین در این زمینه، راهکار مناسب پیشنهاد داده می شود.

ضرورت های تعطیلی مدارس و دانشگاه ها در ایران

  • تجربه شیوع بیماری هایی نظیر آنفلوانزا در مدارس و دانشگاه ها نشان می دهد که محیط متراکم کلاس های درسی مدارس و دانشگاه ها، مستعد شیوع بیماری هستند. به نحوی که در کوتاه ترین زمان، این قبیل بیماری ها به همه افراد سرایت خواهد کرد. یک مطالعه جدید در چین نشان می دهد که انتقال ویروس از انسان به انسان در تماس نزدیک رخ داده است.
  • پایین بودن سطح امکانات و تجهیزات بهداشتی در مدارس و دانشگاه ها و استفاده مشترک از سرویس های بهداشتی، سالن های غذاخوری، امکانات خوابگاهی، کتابخانه ها، تجهیزات ورزشی و …، شیوع و گسترش ویروس کرونا در اینگونه فضاهای آموزشی را سرعت می بخشد.
  • روش خودمراقبتی که برای پیشگیری از ابتلای به این بیماری توصیه اکید شده است، در جمعیت دانش آموزی اساسا قابل اتکا نیست. لذا علاوه بر احتمال ابتلای دانش آموزان و پیامدهای سلامتی برای آنان، می تواند زمینه ساز انتقال ویروس به دیگر اعضای خانواده شود.
  • دوره کمون بیماری ۲ تا ۱۴ روز و علائم بیماری شامل تب، سرفه و تنگی نفس است. به تعبیری دیگر، ممکن است دانش آموز یا دانشجویی مبتلا به ویروس کرونا بوده و به سبب طولانی بودن دوره کمون، مراقبت های ضروری را انجام نداده باشد، در حالی که ویروس کرونا طی همین دوره کمون به ویژه در جمعیت متراکم دانش آموزان و دانشجویان می تواند به صورت تصاعدی چند هزار فرد را آلوده کند.
  • از توصیه های مراقبتی جدی که مراجع دانشگاهی درخصوص ویروس کرونا ارائه داده اند عبارتند از: حتی الامکان از منزل خارج نشوید، در منزل از اتاق خود خارج نشوید و از سرویس بهداشتی مجزا استفاده کنید. در صورتی که حدود ۱۳ میلیون دانش آموز و بیش از ۳.۵ میلیون دانشجو، یعنی جمعیتی حدود ۱۶.۵ میلیون نفر روزانه از منزل خارج می شوند، از وسایل و امکانات عمومی استفاده می کنند و بدون داشتن تجهیزات بهداشتی اولیه با دیگران ارتباط برقرار می کنند.
  • راهکارهای ارائه شده از سوی وزارت آموزش و پرورش و وزارت های متولی آموزش عالی و آموزش پزشکی به دانش آموزان و دانشجویان بیشتر از جنس توصیه های رعایت بهداشت فردی همچون شست و شوی دست، عدم تجمع در یک مکان واحد، تعطیلی فعالیت های ورزشی، توزیع بروشورهای مورد نیاز و مواردی از این دست است. این در حالی است که از یکسو تجهیزات مراقبت بهداشتی همچون ماسک و محلول های ضدعفونی کننده در مدارس و دانشگاه یافت نمی شود و دوم آنکه حضور دانش آموزان و دانشجویان در کلاس درس و محوطه مدارس و دانشگاه ها، خود به معنای تجمع در مکان واحد است. بنابراین چنین توصیه هایی به ویژه با توجه به شدت شیوع تصاعدی ویروس کرونا به هیچ وجه عملیاتی نخواهد بود.
  • با توجه به طول دوره کمون ویروس کرونا از یکسو و در اختیار نبودن کیت های تشخیصی در مدارس و دانشگاه ها و نیز جمعیت بالای دانش آموزان و دانشجویان، امکان رصد و پایش لحظه ای شیوع این ویروس در مدارس و دانشگاه وجود ندارد.
  • توصیه وزارتخانه های متولی حوزه آموزش و پرورش عمومی و آموزش عالی به خانواده ها مبنی بر عدم حضور فرزندانشان در مدارس و دانشگاه ها در صورت بروز علائم بیماری، توصیه ای غیرمنطقی و کارشناسی نشده است، زیرا بروز علائم بیماری به معنای آن است که فرد بیمار دوره کمون و نهفتگی بیماری را طی کرده است و در طول آن مدت در کلاس های درس حضور یافته است که این خود به معنای امکان انتقال بیماری به دیگر افراد است. به علاوه، واسپاری اختیار به خانواده ها در این خصوص باعث نیمه تعطیلی مدارس و عدم امکان ارائه خدمات آموزشی و ایجاد اختلاف در روند یادگیری یاددهی می شود.
  • در پیشگیری از کرونا بایستی فاصله یک متری از افراد و در مواجهه با فرد تب دار و مشکوک به کرونا فاصله در سطح ۱.۵ تا ۲ متر باید رعایت شود. از سوی دیگر، یکی از راهکارهای وزارت آموزش و پرورش در مواجهه با ویروس کرونا آن است که فاصله دانش آموزان به حد ایمن برسد. درخصوص ناکارآمدی این راهکار باید اشاره کرد که رعایت فاصله ۱ تا ۲ متری در کلاس های با تراکم دانش آموزی بالای ۴۰ و ۴۵ نفری، با وجود نیمکت های یک متری برای ۳ دانش آموز اساسا امکان پذیر نیست. همچنین در مدارس با جمعیت دانش آموزی بالا، حضور دانش آموزان در ساعات تفریح در حیاط مدرسه و سایر فضاهای مشترک غیرقابل کنترل است.
  • با توجه به استفاده عموم از سرویس های حمل ونقل دانش آموزان، عدم امکان رعایت فاصله ایمن در هنگام تردد از این طریق و افزایش امکان آلودگی و سرایت ویروس از این طریق به دانش آموزان، اساسا پاکسازی و ضدعفونی نمودن فضای آموزشی و رعایت مراقبت های بهداشتی در مدارس بی اثر می شود.

راهکارهای پیشنهادی

به منظور کنترل شیوع ویروس کرونا در سطح مدارس و دانشگاه ها لازم است اقدامات زیر انجام شود:

  • با هدف کنترل و مقابله بهینه با شیوع و گسترش این بیماری در جامعه و ایجاد وحدت رویه در مدیریت نظام آموزشی کشور، کلیه مدارس و دانشگاه های دولتی و غیردولتی کشور به مدت سه هفته تا پایان اسفندماه تعطیل شوند و برای جبران عقب ماندگی های تحصیلی به میزان روزهای تعطیل شده به سال تحصیلی افزوده شود.
  • سازمان صداوسیما برنامه های رایج شبکه آموزش را متوقف کند و متناسب با شرایط کنونی کشور درخصوص ویروس کرونا و تعطیلی نظام آموزشی، به تهیه و پخش برنامه های آموزشی و پرورشی ویژه دانش آموزان (به خصوص در مقاطع دبستان که امکان خودخوانی کتاب های درسی وجود ندارد) اقدام کند.
  • وزارت آموزش و پرورش محتوای چندرسانه ای آموزش کتاب های درسی دانش آموزان در پایه های مختلف تحصیلی را برای استفاده دانش آموزان به صورت رایگان در پورتال خود قرار دهد.
  • وزارت آموزش و پرورش مدیران مدارس و معلمان را مکلف نماید تا در راستای ارائه محتوای کتب درسی به دانش آموزان از بستر پیام رسان های اجتماعی داخلی استفاده نمایند.
  • کمیته هماهنگی مقابله با کرونا در تمامی دانشگاه ها به منظور پایش و ارزیابی وضعیت آموزشی و سلامتی دانشجویان دانشگاه تشکیل شود و درخصوص ضرورت حضور معدود دانشجویان دارای پروژه های تحقیقاتی در دانشگاه و خوابگاه تصمیم گیری کنند.

جمع بندی

با شیوع ویروس کرونا در ایران، مدارس و دانشگاه های کشور لازم است اقداماتی در جهت کنترل شیوع این ویروس انجام دهند. بر اساس تجربه چین و نحوه شیوع این ویروس، لازم است که تمام مدارس و دانشگاه ها در اسفندماه تعطیل شوند. همچنین آموزش و یادگیری باید از طریق فضای مجازی و شبکه آموزش برقرار باشد و در هر دانشگاه، تصمیم گیری برای حضور ضروری برخی دانشجویان در دانشگاه از طریق کمیته هماهنگی مقابله با کرونا صورت گیرد.

این مطالعه توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با همکاری موسی بیات و حسین نصیری در سال ۱۳۹۸ انجام شده است.

مطالب پیشنهادی