به گزارش خبرنگار مفتاح- منیره فهامی/ در چند سال اخیر با شیوع بیماری کرونا و مجازی شدن کلاسهای آموزشی، به اجبار وابستگی به تبلت و گوشی همراه در دانشآموزان زیاد شده است. همچنین به دلیل خانهنشینی استفاده از این ابزار نه تنها برای مسائل درسی بلکه به ابزاری برای پرکردن اوقات فراغت تبدیل شده است. این در حالی است که اکنون با وجود حضوری شدن کلاسهای آموزشی هنوز این وابستگیادامه دارد. گرچه بعضی ازکارشناسان تربیتی معتقد به اثرات مثبتی برای بازیهای رایانهای وتبلت مانند: تکامل شخصیت، پرورش استعدادها، تقویت ذوق هنری، آموزش مفاهیم پیچیده، انتقال فرهنگ و غیره هستند؛ اما متأسفانه اخباری از سراسر جهان میشنویم که بیانکننده مطالبی مخالف بوده و اثرات منفی زیادی برای استفاده از این ابزار برشمردهاند. از این موارد میتوان به حملههای عصبی، پرخاشگری و عدم تمرکز بعد از انجام بازیهای طولانی اشاره کرد.
بعضی از والدین به علت مشغلههای فراوان و کمبود زمان و یا استدلالهای شخصی خود از جمله؛ جلوگیریکردن از ارتباط با دوستان و افراد ناآشنا، کنترل بیشتر و راحتتر و... تنها راه برای خانهنشینی فرزنداشان را رفتن به فضای مجازی وسرگرم بودن با بازیهای رایانهای میدانند؛ غافل از آسیبهایی که ممکن است بدون مدیریت درست این بازیها به فرزنداشان وارد شود.
*درونگرایی اثر زیانبار بازیهای رایانهای
کارشناسان بر این باورند که استفاده زیاد از تبلت و بازیهای رایانهای مشکلات و آسیبهایروانی، جسمانی و اجتماعی مانند: درونگرایی و منزویشدن در آیندهای نه چندان دور را به دنبال دارد. علت اصلی این درونگرایی این است که کودکان وقتی سرگرم این بازیها میشوند در رویای درونی خود غرق شده و از دنیای واقعیت به عالم تخیلات کشیده میشوند. همیشه با این تخیلات سرگرم هستند. که در نتیجه درون گرایی و آسیب های روانی دیگر را به همراه دارد.
*پرخاشگری آسیب روانی فضای مجازی
بیشترین آسیب روانی که می توان به آن اشاره کرد وبسیاری از خانواده ها با آن درگیر هستند؛ پرخاشگری کودکان به خصوص در سنین پایین ودبستان است. متاسفانه خانواده ها به دلایل مختلف، بدون اینکه بتوانند مدریت درستی براستفاده از فضای واین بازی ها داشته باشند آن رادر اختیار فرزندانشان قرار می دهندوپس از مدتی می بینند که فرزندانشان آن قدراعتیادوار به آن وابسته شده که گرفتن ومنع از آن غیرممکن است.
نوع بازی در میزان پرخاشگری می تواند تاثیر زیادی داشته باشد؛ ولی فقط آن باعث پرخاشگری کودک نمیشود بلکه استفاده از تبلت و بازیهابرای زمان طولانی باعث این پرخاشگری شده؛ چون مغز کودک به گونهای است که روزانه بیشتر از حد معینی را نمیتواند تحمل کند وغرق در فضای مجازی وتخیلات میشود. از طرفی کودکان از تجارب خاصی برخوردار نیستند ونمیتوانند درک کنند که خسته شدهاند. در حالی که ذهن آنها خسته شده است؛ ولی کودک قادر به مدیریت آن نیست. البته بزرگتر ها هم از این قضیه مستثنی نیستند و ممکن است به این بازیها اعتیاد پیدا کرده و یا بخواهند فضای مجازی را در دنیای واقعی پیاده کنند. این به دلیل تاثیر زیاد و مدت زمان زیاد استفاده از این بازیها است. مثلا ماشینسواری وسرعت خشن نیست؛ ولی مشاهده شده کودکان و نوجوانانی که در فضای مجازی اهل سرعت هستنددر دنیای واقعی نیز همان گونه عمل میکنند. همانطور که گفته شد مغز کودکان تحمل استفاده زیاد این بازی ها را ندارد وپس از بازی دچار خستگی زیاد بیاشتهایی وپرخاشگری میشود.
*تاثیر 20برابری بازیهای رایانهای بر کودکان نسبت به بزرگسالان
طی تحقیقات دانشمندان کودکانی که حداقل 8 ساعت در روز و 6 روز در هفته با رایانه بازی میکنند، مغزشان به طور کلی و یا در قسمتهایی به طرز نگرانکننده کوچک میشود، این موضوع از طریق اسکن و ام.آر.آی مشاهده و به اثبات رسیده است. بازیهای رایانهای همچنین میتواند باعث افت تحصیلی شود؛ چون هر چه ذهن دانشآموز را درگیر و از آموزش منحرف کند باعث افت تحصیلی میشود. از طرفی فضای مجازی میتواند باعث تنبل شدن ذهن شود. این بازیها بیست برابر بیشتر از بزرگسالان میتواند برروی کودکان تاثیرداشته باشد. با استفاده از این وسایل خلاقیت از کودک گرفته میشود و مهارتهایی که نیاز کودک است فرصتی برای اکتساب پیدا نمیکند .همچنین مشکلات وآسیبهای جسمی مانند: دوبینی، مشکلات شنوایی و مشکلات ستون فقرات رانیز میتوان نام برد.
* ارتباط موثر با والدین بهترین جایگزین فضای مجازی
دکتر «اریک سیگمن» در مقالهای متذکر شده که بازیهای رایانهای و استفاده زیاد از اینترنت میتواند علاوه برآسیبهای شناختی، درمهارت بروز احساسات و همچنین قدرت تصمیمگیری کودکان تاثیرات منفی غیرقابل جبرانی داشته باشد؛ که بیربط با آسیبهای اجتماعی نیست. همانطور که گفته شد از جمله آسیبهای اجتماعی میتوان به منزوی شدن و درونگرایی و در نتیجه دورشدن از اجتماع و خانواده اشاره کرد. وابستگی به فضای مجازی باعث متزلزل شدن نهاد اصلی جامعه یعنی خانواده شده وفرزند را از والدین دور میکند به خصوص در خانوادههای تک فرزندی این مورد بیشتر دیده میشود. با وجود آسیبهای ذکر شده و با توجه به اینکه تکنولوژی و دست آوردهای آن لازمه زندگی امروزی است و حذف آن از زندگی امکان پذیر نیست حال چه باید کرد؟ در جواب میتوان گفت؛ باید به خوبی زمان استفاده از آن را مدیریت کرد و جایگزینهای مناسبی برای ساعات باقیمانده در نظر گرفت. اولین مورد جایگزین ارتباط کلامی بین پدر ومادر است؛ پدر همیشه باید با یک بسته کلامی وارد خانه شود وکودک این ارتباط مثبت را ببیند واز بودن در جمع والدین احساس لذت ورضایت کند.
مورد بعدی شنیده شدن کودک در جمع خانواده است. کودکان بهترین سرمایه برای والدین هستند ونیاز دارند شنیده شوند. نباید آنها را طرد کرد. باید در خانه فضای صمیمیت، همدلی و دوستی ایجادکرد که این بهترین جایگزین است. یکی دیگر از جایگزین ها ایجاد فضای معنوی در خانواده است. کارهایی مانند قرآن خواندن و اقامه نماز؛ اقامه یعنی اینکه پدر همه را جمع کند و باهم نماز جماعت بخوانند. فطرت کودکان وفرزندان پاک است؛ اما بعضی اوقات به علت فضای مجازی غبار گرفته که با نماز وفضای معنوی در خانه، شستشو داده شده و آرامش حاکم میشود. ایجاد مسئولیتپذیری در فرزندان با توجه به سن آنها ،استفاده از اوقات فراغت فرزندان و پرکردن وقت با خانواده ،کمک به تخلیه هیجانات، صله رحم و برگزاری جلسات خانوادگی برای باهم بودنها به جای تنها بودن نیز از دیگر جایگزینها است. در پایان باید گفت؛ والدین باید تا جایی که امکان دارد در فراهم آوردن وبالا بردن سطح روابط عاطفی، اجتماعی و روانی کودکانشان بکوشند و هیچگاه مایوس نشوند تا بتوانند از آسیبهای گفته شده درامان بمانند.