به گزارش مفتاح، مریم ابراهیمی دینانی/ آسمان نبوت و امامت، همواره زینت بخش ستارگانی بوده که هر کدام نقشی درست و بجا در احیا و ماندگاری دین اسلام داشته اند . و یکی از این ستارگان پر فروغ آسمان اسلام و سنت نبوی، حضرت امام جعفر صادق بوده است. شهادت ایشان نیز، بیانگر یکی از خصوصیات بارز ایشان است؛ بخشش.
مردی خدمت حضرت صادق ـ علیهالسّلام ـ رسید و عرض کرد پسر عمویت فلان اسم جناب تو را برد و نگذاشت چیزی از بدگوئی و ناسزا مگر آن که برای تو گفت.
حضرت کنیز خود را فرمود که آب وضو برایش حاضر کند پس وضو گرفت و داخل نماز شد، راوی گفت من در دلم گفتم که حضرت نفرین خواهد کرد بر او، پس حضرت دو رکعت نماز گذاشت و گفت: ای پروردگار من این حق من بود من بخشیدم برای او، و تو جود و کرمت از من بیشتر است پس ببخش او را و مگیر او را به کردارش و جزا مده او را به عملش؛ پس رقّت کرد آن حضرت و پیوسته برای او دعا کرد و من تعجب کردم از حال آن جناب.
کدام یک از ما وقتی کسی در حق مان بدی میکند، آن را با خوبی و دعای خیر پاسخ می دهیم، که این مهم، تنها خصلت ، کریمان است.
وجود همه ائمه از آنرو که انسان کاملند لبریز از مهر وعطوفت به انسانهاست، منشاء تمام زیبائیها و خوبیهای عالم، در وجود آنان نهفته اگر چه شرایط زمانه و حاکمان جور اجازه ندادند تا مردم از این برکات الهی بهرهمند شوند. اما هر کس در شعاع این انوار قرار گرفت سعادتمند شد.
تا آنجا در وجود امام صادق متبلور بود که از مرگ فرزند خود آنقدر ، ناآرام نشد که از ترس و آشفتگی کنیز خود ، برآشفت.
روزی مردی از یاران به خدمت آن حضرت رسید آن جناب را متغیّرانه دیدار کرد سبب تغّیر رنگ را پرسید آن حضرت فرمود: که من نهی کرده بودم که در خانه کسی بالای بام برود، این وقت داخل خانه شدم یکی از کنیزان را که مسئول تربیت فرزند من بود دیدم که طفل مرا در بر دارد و بالای نردبان است چون نگاهش به من افتاد متحیر شد و لرزید و طفل از دست او افتاد بر زمین و مُرد و تغییر رنگ من از جهت غصّه مردن طفل نیست بلکه به سبب آن ترسی است که آن کنیزک از من پیدا کرد و با این حال آن کنیزک را فرموده بود تو را به جهت خدا آزاد کردم، باکی بر تو نیست، باکی نباشد تو را.
*امام جعفر صادق، احیاگر سنت نبوی
امام صادق علیه السلام، همواره احیاگر دین بود.
دین و فرهنگ اسلام در دوره امویان با رفتارهای بدعت آلود آنان در معرض رنگ باختن و در لبه پرتگاه بود؛ با امامت حضرت امام صادق (ع) و فعالیتهای علمی و فرهنگی حضرت دین اسلام و سنت نبوی احیا شد به همین روی نقش فرهنگی امام توسط امام باقر(ع) پیشبینی شد.
روزی حضرت دست بر پشت مبارک امام صادق زده فرمود سوگند به خدا این همان کسی است که باید آئین آل محمد ـ علیهمالسّلام ـ را احیا کند. از این روی امام دین را به تمامه احیا کرد و سیره و سنت نبوی را زنده نمود.
روایاتی که امام صادق علیهالسلام از زبان پیامبر و در تفسیر قرآن فرموده گواهی روشن بر این حقیقت است.
روایات و مکتب علمی و فقهی امام صادق علیهالسلام راهی نوین برای نجات اسلام در مقابل شبهات فکری زمان بود که از هر سو به طرف دین نشانه گرفته میشد؛ از طرفی رفتار علمای درباری وابسته به امویان و عباسیان و از سویی رفتارهای جاهلانه و بدعت آمیز خلفا و از سوی دیگر شبهات مطرح توسط ملحدین و زنادقه، جمعی از تلاشها بود که دین را در معرض تحریف قرار داده بود؛ نهضت علمی امام در مقابل این تحرکات سد دفاعی بود تا دین را نجات دهد.
امام صادق علیهالسلام از جهت علم و فقه و حسب و نسب و عبادت و سیر و سلوک معنوی و مکارم اخلاق، بزرگترین و معروفترین شخصیّت عصر خویش بود. جمعی از دانشمندان، بدین امر شهادت دادهاند.
مالک بن انس، فقیه مدینه، درباره آن حضرت گفته است: گاهی که بر جعفر بن محمّد صادق، وارد میشدم، به من احترام میکرد، برایم مخدّه میانداخت و میگفت: «مالک! تو را دوست دارم». من، از این رفتار خوشنود میشدم و خدا را سپاس میگفتم. حضرتش، از یکی از این سه حال خارج نبود: یا روزه دار بود یا در حال نماز و یا در حال ذکر. از بزرگترین عبادت کنندگان و زاهدان و خداترسترین مردم بود. کثیرالحدیث و خوشجلسه و پرفایده بود. هرگاه که از رسول خدا صلیاللهعلیهوآله حدیث میکرد، رنگ صورتش سبز یا زرد میگردید، به گونهای که شناخته نمیشد.
یکی از خصوصیات بارز امام صادق (ع) علم فراوان ایشان است. امام صادق (ع) به جهت ضعف حکومت اموی، فعالیت علمی بسیار بیشتری نسبت به دیگر امامان شیعه داشت. امام صادق بسیار اهل زهد، عبادت، روزه داری و تلاوت قرآن بودند. ایشان به فقرا کمک بسیار میکرد و در بیشتر شبها به صورت ناشناس برای فقرا غذا میبرد، به طوری که بخشندگی وی در بین مردم زبانزد بود.
**بیشترین احادیث از امام جعفر صادق (ع)
بیشترین احادیث از امام صادق (ع) نقل شده است، اولین علت این امر مربوط به شرایط خاص زمان امامت ایشان و دومین دلیل این است که ایشان از دیگر امامان بیشتر عمر کردند و به همین علت ایشان را شیخ الائمه نیز مینامند. همچنین فقه شیعه امامیه که به فقه جعفری مشهور است منسوب به امام جعفر صادق (ع) است، زیرا بخش عمده احکام فقه اسلامی بر طبق مذهب شیعه امامیه از ایشان است و آن اندازه که از آن حضرت نقل شده است از هیچیک از ائمه نقل نگردیده است. برخی از احادیث مشهور ایشان عبارتند از:
حدیث توحید مُفَضَّل: توحید مُفَضَّل حدیثی طولانی که امام صادق (ع) در چهار جلسه درباره مسائلی چون آفرینش جهان، خلقت انسان و شگفتیها و حکمتهای آنها به مفضل بن عمر املا کرده است.
مقبوله عُمَر بن حَنظَله: برخی از فقیهان شیعه، از این حدیث معیارهایی برای حل تعارض روایات به دست آوردهاند. طرفداران نظریه ولایت فقیه نیز برای اثبات آن به این حدیث استناد میکنند.
حدیث حجّ: در این حدیث امام صادق (ع) کیفیّت حج پیامبر را از پدر خود روایت کرده است. این حدیث طولانی در میان اهل سنّت و شیعه بسیار مشهور است و در مصادر متعدّد از راویان بسیاری نقل شده است.
حدیث عِنوان بَصری: در حدیث عِنوان بَصری، امام صادق (ع) پس از تعریف عبودیت، دستورالعملهایی را در زمینههای ریاضت نفس، بردباری و علم، به شخصی به نام عِنوان بصری گفته است.