مفتاح: سیل عظیم نوروز 98 در ایران حکایت از عدم آمادگی قطعی مسئولان به هنگام مواجهه با بلایا و حوادث و غافلگیر شدن مکرر آنها دارد .گلستان به کام سیل می رود و سپس شیراز و لرستان و خوزستان. اقدام مفیدی که در این حال اتفاق افتاد اطلاع رسانی و تخلیه منازل بود که شدت وخامت تلفات جانی را تا حدی کاهش داد . البته به گفته امام جمعه معمولان مردم تا سه روز پس از سیل گرسنه ماندند و هیچ  دسترسی زمینی به معمولان وجود نداشت. مردم لرستان با ابراز نگرانی از حال و اوضاع هم استانی های خود عنوان می نمودند که شدت وخامت و تلفات جانی و مالی بسیار بیش از اخبار رسانه هاست. پیامبر (ص) فرمودند : علم را بیاموزید حتی اگر در چین باشد . بهره گیری از علوم و فنون روز در کشورهای توسعه یافته از ملزومات اساسی و تاسیس زیرساخت های مناسب در کشور زلزله خیز ایران به هنگام  مواجهه با بلایای طبیعی و البته حوادث ناشی از بی مدیریتی ضروری است.

اما آنچه به نظر میرسد در ژاپن به دلیل وجود بلایای طبیعی مکرر  آینده نگری و استفاده مطلوب وجود دارد . وقتی زلزله و تخلیه انرژی درونی لایه های زمین برای آنها فرصتی است برای تولید برق, بسیار نمایان است که پیش تر از جایگاه امروز ما هستند. بحران بزرگ در ژاپن تعریف شده است و به محض وقوع به فاصله ۳۰ دقیقه جلسه تشکیل میشود. که البته نخست وزیر ژاپن به دلیل ۳ دقیقه تاخیر در ستاد بحران تا استیضاح رفت. مقامات استانی آنچنان به منطقه اشراف دارند که حضور مقامات کشوری به منطقه ضروری نیست و حمایت و پشتیبانی، صرف وظیفه آنان محسوب میشود. در مدیریت بحران ژاپن نقش نیروهای نظامی و نیز رسانه ها امری ضروری است. حضور قوی ارتش با امکانات لجستیک به منظور تامین امنیت، مراحل اولیه امدادرسانی و  گشودن راههای حمل و نقل و آواربرداری از وظایف آنان محسوب میشود.

 

همچنین همکاری نظامیان در کنار  نیروهای صلیب سرخ در ژاپن انکارناپذیر است. سیل و امری که ما به عنوان بلایای طبیعی میخوانیم بخشی از نیاز طبیعت است که میتواند از جهتی برای انسانها مورد بهره برداری قرار گیرد و سودمند واقع شود و یا در اثر بی تدبیری و بی سوادی مدیران و مدیریت جزیره ای و غیرعلمی به عنوان بلای طبیعی تلقی گردد که در این حالت میتوان  بلای طبیعی را بلایای مدیریتی نام برد. در ژاپن  ایجاد سیل بندهای حرفه ای با متد و تکنولوژی علمی و نیز ساخت زیربنای مسقف با ارتفاع ۸۰ متر در دفع سیل از جمله عملکرد آنان در مواجهه با حوادث اینچنینی است.

 

مجوز ساخت و ساز در حریم رودخانه، قطع درختان و جنگل خواری و تقلیل جنگل های شمالی در حدود چهل سال به نصف و نیز پر کردن مسیل ها و جاده سازی و خیابان سازی بی تدبیری غیرقابل انکار است؛ که موجب خسارات وحشتناکی به سرمایه های ملی و  شخصی افراد شد . تخریب پل ها و جاده ها، منازل ، زمینهای کشاورزی , احشام ، کارگاهها و شهرکهای صنعتی و بازسازی مطلوب آن به راحتی قابل جبران نیست. خون دل ها بایدش...

 سیل نوروز ۹۸ بالش راحت را از زیر سر برخی از مسئولین کمی جا به جا کرد . قوه قضاییه قول رسیدگی به جرایم مقصران شدت حوادث اخیر در سیل و بحران شهرهای مختلف را داده است که البته شکایت اولیه مردم در صورت علم به تقصیر افراد , در محاکم دادگستری میتواند راهگشا باشد. اقتدار قوه قضاییه در برخورد با مدیرانی که با دستورهای سطحی و غیرعلمی به طور مستقیم و غیرمستقیم در طی سالهای گذشته موجب افزایش شدت خسارات امروز شدند ؛ برای دفع حوادث فردا از ملزومات است.

سخت بود بازگشت از سفرهای نوروزی استانداران و متاسفانه مدیران ما, که در آلمان و فرانسه و یا گردشگاههای ایرانی بودند و این راه را یک دفعه در شوک بازگشتند و برخی البته نمیدانستند که جان مدیریتشان نفس های آخر را میکشد . سخت بود بازگشت اتفاقی برخی مدیران از قشم و کیش در بی خبری از های های مردم  . که البته امیدواریم مسئولان آتی کشور وجدان و درایت را در نظر گیرند و مدیران عزل شده، سرنوشت استاندار مستعفی سابق به هنگام ناتوانی از مدیریت بحران و انتصاب به وزارت فعلی را نیابند. که عزل سابق تنفسی شد بر پروازی عظیم به سوی مسند وزارت.

جان ملت شریف است و هر قطره اشکی که بر صورت ملت داغدیده جاری شود و هر آهی کشند را باید پاسخ گو بود. عملکرد مدیران بی خردی که با در نظر گرفتن منافع شخصی و شهر فروشی و تراکم فروشی در حریم رودخانه اجازه ساخت و ساز میدهند و اینگونه لرستان به زیر آب میرود؛ قابل اغماض نیست و با شعار لرهای سلحشور لرستان  تنها ماند.
مدیریت منابع آب فقط به مدیریت عرضه آب و سازه سازی محدود نمی شود. مدیران آب مسئولیت حفاظت از حریم و بستر رودخانه ها را هم بر عهده دارند. 
لرستان کماکان در وضع بحران قرار دارد. اما بیش از همه، پل دختر ،نور آباد،معمولان، خرم آباد و درود حال مردمانش دگرگون است. تمام حجم آب به سوی پل دختر رفت که نم نمک شهر و روستاهای مجاور غرق در سیلاب شد و سپس آب به سوی خوزستان رفت . مردم پل دختر راه ورودی به خرم آباد را نداشتند و اجباراً زندگی ، خانه و دارایی خود را گذاشتند و به سوی خوزستان رفتند . سیل ابتدا روستای بابا زید را زیر آب برد . اما به گفته بومیان منطقه,  ۱۵ نفر از اهالی پل دختر در شهر جاماندند و در محاصره سیل وحشی قرار گرفتند که نهایتا باتلاش و مشقت بسیار به وسیله بالگرد نجات یافتند. راههای ارتباطی با روستاهای اطراف قطع شد و به دنبال آن  شاهد قطعی آب و برق و خطوط تلفن و مخابراتی و در برخی مناطق قطعی گاز هستیم.
در نور آباد۸۰درصد شهر زیر آب رفت و البته تخلیه شد. اما حجم خسارات مالی و ورود انبوه گل و لای به منازل و تخریب اسباب و اثاثیه بسیار است .

به گفته اهالی, ۲ نفر از معمولان ،۱نفر چگنی, یک نفر پل دختر و نیز کودکی در حوالی خرم آباد کشته شدند. اما برخی معتقدند تعداد کشته ها بسیار بیش از آمار اعلامی است چرا که برخی از افرادی که به پشت بامها پناه آورده بودند با بالا آمدن آب غرق شده اند.

اما عجیب تر در گوشه دیگر لرستان -الیگودرز- به وقوع پیوست. به دلیل بارش برف در چند روز اخیر در برخی نقاط ارتفاع به ۵متر  رسید. ستاد بحران وقوع سیل احتمالی را خبر داد اما مردم لرستان در مخیله شان نمیگنجید که حجم آبگرفتگی به این شدت و وخامت باشد.

ساختن سدهای بیشتر برای جلوگیری از سیل قابل بررسی است و نمی توان بدون بررسی و علم نتیجه گرفت که تنها راه پیشگیری از رخدادهای مشابه در آینده سدسازی  است. استاندار خوزستان که اینک پیشنهاد ساخت سدی دیگر بر روی دز را میدهد ، چندی پیش در سخنانش ایراد نمود که: به مردم خوزستان قول میدهم اجازه ندهم آب کارون به سوی اصفهان منتقل شود! که البته مورد واکنش آیت الله مهدوی نماینده ولی فقیه در استان اصفهان قرار گرفت.
   این در حالی است که اگر تونلهای یک و دو زاینده رود اجازه ی باز شدن می یافت می توانست اندکی از سیلاب خوزستان را دفع کند. این روزها اکثر سدها در استان های درگیر سیل سرریز شدند؛  ولی سد زاینده رود با حجم خالی هشتاد درصدی به سر میبرد و فقط بیست درصد آب دارد و همچنان خشکسالی و خشکی گریبان این شهر را گرفته است . در صورت انتقال آب از خوزستان میتوانست با جذب یک و نیم میلیارد مترمکعب آب، نقش خوبی در جلوگیری از سیلاب داشته باشد.
تونلهای یک و دو زاینده رود کماکان نیمه بسته است. در حالی که تونل بهشت آباد به عنوان یک تونل سیلاب بر، اگر مورد بهره برداری قرار میگرفت میتوانست از خسارات سیلاب بکاهد. حال اما اصفهان به عنوان معین خوزستان انتخاب شد.مردم اصفهان همانگونه که در سالهای دفاع مقدس قومی نگر نبودند و به مبارزه با دشمن بعثی پرداختند و پس از آن در حدود 40 سال میزبان مردم خوزستان در شهر و استان خود بودند این بار نیز به یاری هم وطنان خوزستانی خود میشتابند.

به واقع نمیتوان بدون مطالعه ورودی و خروجی مخازن سدها و نحوه مدیریت آنها در هفته های پیش از سیل (وقتی پیش بینی ها خبر از بارش های سنگین را می دادند) در مورد میزان کارآیی سدها در کنترل سیل در نقاط مختلف کشور نظر قطعی داد.
اطلاعات ورودی و خروجی برخی مخازن نشان می دهند که عدم تخلیه به موقع مخازن و طمع آب اندوزی، کارآیی برخی سدها را در هنگام سیل به شدت پایین آورده است
مدیریت منابع آب فقط مدیریت کم‌آبی نیست و گاهی وقت‌ها شاهد  پدیده پرآبی هستیم که مدیریت خطرات ناشی از بروز سیل در شرایط آب و هوایی ناپایدار و مدیر دانا و مردم مدار می طلبد.همچنان که  گاهی مکان و زمان پدیده‌ها را هم باید به صورت صحیح مدیریت کرد.  هر چقدر هم زمین ها خشک شده باشد و خشکسالی غلبه کرده باشد؛ به این معنی نیست که بیاییم در حریم رودخانه خانه بسازیم یا به قطع درختان بپردازیم و یا برای مصرف بیشتر به احتکار آب پردازیم. این سیل نشان داد باور اینکه قرار است از این به بعد ما همیشه کشور خشک یا در حال خشک‌ترشدن داشته باشیم، باوری غلط و اشتباه است؛ از تجربه بی خانمان شدن و اضرار به هزاران نفر از هم وطنانمان درس بگیریم.

سخن استاندار خوزستان نشان از کم ظرفیتی و کم توجهی به مبانی شرعی و انقلابی اوست

طوفان شن در جاده اصفهان-نایین

دولتمردان «أَفَلَا تَعْقِلُونَ» آیا نمی اندیشید؟

پرپر شدن گلستان در اوج بی تدبیری

 

یادداشت از : فاطمه مستغنی