قلعه طبرک، محله‌ای به وسعت تاریخ

به گزارش پایگاه خبری مفتاح/ منیره فهامی: بعدازظهر است و باد تندی در حال وزیدن. داخل محله قلعه طبرک که می‌شوم. دیوارهای بلند ساختمان‌های قدیمی و کوچه پس‌کوچه‌های تنگ و باریک جای خوبی برای محفوظ ماندن از باد تند زمستانی است. این بار برنامه((محله گرد))مهمان محله پاقلعه شده است. این برنامه  به همت اداره گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان برگزار می‌شود. با سایر خبرنگاران پای در این محله پر پیچ و خم می‌گذارم.

*مسجد و مدرسه صدر یکی از جاذبه‌های گردشگری محله پاقلعه

محله پاقلعه یکی از محلات تاریخی اصفهان است که به دلیل وجود قلعه باستانی در این محله به محله پاقلعه معروف شده است. جاذبه‌های گردشگری این محله به طور مختصر ‌عبارت است از:قلعه تبرک، مسجد و مدرسه صدر، خانقاه، خانه‌های تاریخی، خانه استاد همایی، مقبره تاریخی(محمد ابراهیم ملک التجار)

زمان ساخت و بانی این قلعه باستانی معلوم نیست. برخی مورخین اساس این قلعه را به زمان ساسانیان مربوط می‌دانند و تجدید بنای آن را در زمان سلاطین آل‌بویه قلمداد می‌کنند. میرزا حسن خان جابری انصاری بانی این قلعه را فخرالدوله دیلمی معرفی می‌کند.

* چرا به این محله قلعه طبرک می‌گویند

محمد فاتحی، راهنمای گردشگری در مورد وجه تسمیه قلعه طبرک می‌گوید؛درباره معنی واژه طبرک دو نظر وجود دارد.

نظر اول این است که چون زادگاه پادشاهان آل‌بویه طبرستان بوده، این قلعه به نام طبرک به معنای طبرستان کوچک مشهور شده است. 

و نظر دوم این است که واژه طبرک واژه‌ای عبری، به معنی علو و ارتفاع است. در واقع این دژ نامی یهودی داشته و در منطقه دارالیهود قرار گرفته بوده است. 

فاتحی در ادامه به برخی از اتفاقاتی که در این قلعه رخ داده است اشاره می‌کند و می‌گوید؛ فوت فخرالدوله دیلمی، محل خزانه جواهرات سلطنتی در زمان صفویه،اسیر شدن باقر خان خوراسگان حاکم اصفهان توسط نیروهای جعفر خان زند از جمله این اتفاقات بوده است. 

*مسجد و مدرسه صدر در سال ۱۲۱۷ قمری ساخته شد

اولین مکان بازدید مسجد سیدالعراقین است. مسجدی قدیمی و با صفا. محمد فاتحی درباره این بنا می‌گوید؛ مطابق با کتیبه سر در ورودی این بنا شامل مسجد و مدرسه بوده و در سال ۱۲۱۷ قمری در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار توسط حاج محمد حسین خان صدر اصفهانی ساخته شد‌. در اطراف حیاط مسجد، حجره‌های طلاب قرار دارد که روزی محل کسب علوم دینی بوده است. نام مسجد نیز برگرفته از نام پیش نماز آن، سید العراقین است.

وسط حیاط مسجد حوض آبی وجود دارد که درخت نارنج روی آن سایه انداخته است. 

در جای جای مسجد شکوه و عظمت معماری ایرانی دیده می‌شود. از کاشیکاری‌ها، نقش سرمه‌دان و طاقی که نشان از شمسه و خورشید دارد تا محرابی قدیمی که گچ‌بری‌ها و مقرنس‌کاری‌های دلنوازش چشم هر بیننده را به خود خیره می‌کند. مسیر بعدی بازدید خانه‌ای قدیمی و باصفاست. خانه شعر و ادب فارسی، استاد همایی بزرگ.

*خانه استاد جلال الدین همایی

فاتحی می‌گوید؛ جلال‌الدین همایی نویسنده، ادیب، شاعر، ریاضی‌دان و تاریخ‌نگار معاصر ایرانی بود. همایی قرآن و الفیه را از حفظ داشته و تخلصش در شعر ((سنا)) بوده است. 

او با جفر، اسطرلاب و نجوم قدیم نیز آشنا بوده است. یکی از مهم‌ترین تالیفات او کتاب تاریخ اصفهان است. 

این خانه قاجاری در واقع متعلق به جد ایشان همای شیرازی است. نقاشی‌های داخل این خانه توسط استاد ابوالقاسم خواجویی طراحی شده ‌و تاریخ آن ۱۲۸۸ قمری(دوره ناصرالدین شاه قاجار) است. این خانه هم اکنون تبدیل به محلی برای برگزاری محافل ادبی در بین دوستداران زبان و ادبیات فارسی شده است.

در چوبی و قدیمی خانه انتهای دالانی دراز و باریک قرار گرفته است. وارد حیاط خانه می‌شوم.حیاط خانه، مثل همه حیاط های قدیمی با حوض بزرگ و درختان قدیمی صفای خاصی دارد. دور تا دور حیاط اتاق ها قرار دارد و ایوانی بلند که روزگاری محل استراحت اهل خانه بوده است. داخل اتاقی می‌شوم که هم سطح حیاط است و روی دیوارهایش پر از نقاشی، نقاشی هایی که شکار و رزم و بزم. با طاقچه هایی دو طبقه که شاید روزی جایگاه چیدن وسایل زینتی و گرانقیمت بوده است.