مفتاح نیوز/منیره فهامی: پیشرفت زندگی صنعتی و رشد جمعیت باعث افزایش مصرف آب شد. این مصرف بی‌رویه مشکلی جدی به نام بحران آب را در سال‌های اخیر در جهان و کشور ما به وجود آورده‌است. این در حالی است که میانگین بارش در ایران با وجود پهنه جغرافیایی گرم و خشک، یک سوم میانگین جهان است؛ اما با این وجود سرانه مصرف ما در کلیه بخش‌های خانگی، کشاورزی و صنعتی بالاتر از استانداردهای جهانی است. با توجه به بحران آب، مدیریت مصرف آب در کشاورزی و صنعت برای حفظ و بقای کشور و محیط ریست، همچنین جلوگیری از فرونشست و حفظ ابنیه تاریخی شهر اصفهان بسیار حائز اهمیت است. مدیریت مصرف و به‌کارگیری فن‌آوری‌های جدید مانند؛ استفاده از پساب در کشاورزی، صنعت و محیط زیست می‌تواند تا حدی از شدت بحران پیش آمده بکاهد. اهمیت پرداخت به موضوع بحران‌آب و پیامدهای آن، ما را برآن داشت تا در این زمینه گفت‌و‌گویی با مهندس مجید عرفان‌منش مدیر‌عامل سازمان پارک‌ها و فضای‌سبز شهرداری اصفهان داشته باشیم.
*با توجه به اینکه در سراسر جهان حدود 70درصد از منابع آبی در بخش کشاورزی مصرف می‌شود؛ چگونه می‌توان هدر رفت آب در کشاورزی را به حداقل رساند؟
- با توجه به موضوع هدر رفت آب در بخش کشاورزی و اهمیت به سزایی که کاهش این هدر رفت در اقتصادی و به صرفه نمودن تولیدات کشاورزی دارد می‌توانیم به راهکارهایی اشاره کنیم؛ از جمله این راهکارها: انتخاب نوع کشت متناسب با اقلیم یا گیاهان متحمل به کم آبی مانند: گندم و جو به جای برنج است. مورد دیگر افزایش ظرفیت نگهداری و آب قابل دسترس خاک با کاربرد وسیع کودهای آلی و سوپر جاذبها است. همچنین افزایش راندمان و کارآیی آبیاری با به کارگیری تجهیزات آبیاری مدیریت شونده و شبکه توزیع مناسب آب در مزرعه وشهر نیز می‌تواند در زمینه جلوگیری از هدر رفت آب مؤثر باشد. به کارگیری تناوب زراعی متناسب با خشکسالی و آیش در مزرعه به همراه استفاده از منابع آب غیر متعارف نظیر پساب فاضلاب از دیگر مواردی است که می‌توان به آنها اشاره‌کرد.
*با توجه به حیطه مسئولیت شما کدام یک از روش‌های ذکر شده و راهکارهایی که برای جلوگیری از هدر رفت آب در کشاورزی فرمودید در اصفهان اجرا شده و یا در حال اجرا است؟
- جایگزینی گونه‌های متحمل کم آبی، بکارگیری مدیریت شبکه توزیع آب و افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک با کاربرد انواع کودهای آلی در اصفهان اجرا شده و در حال انجام است.
*بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی و صنعت چه اهمیتی دارد؟ اصفهان چقدر در این زمینه موفق بوده است؟
- کاهش هدر رفت و بیلان آب، جلوگیری از فرونشست زمین، کاهش هزینه های تأمین، انتقال و توزیع آب و همچنین جلوگیری از تخریب و هدر رفت منابع آب؛ چه منابع آبی تجدید شونده و چه غیر تجدید شونده، نقش مهمی در بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی دارند. شهرداری اصفهان در این راستا گام های موفقی برداشته است؛ بویژه در کاهش هدر رفت و بیلان آب.
*در صنعت چطور؟
- در صنعت نیز می توان با به کارگیری صنایع کم آب‌بر و جایگزینی صنایع تکنولوژی بالا به جای صنایع پرآب‌بر در مدیریت هدر رفت آب اقدامات مؤثری انجام داد.
*در اصفهان چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است؟
- در اصفهان با تصفیه پساب برخی از کارخانه‌ها و استفاده مجدد در واحدهای صنعتی در زمینه هدر رفت آب اقدامات مؤثری انجام شده است.
*بنابراین پساب نقش مؤثری در صنعت اصفهان دارد!
- بله، نه تنها در صنعت، بلکه استفاده از پساب در اصفهان نقش جایگزین اصلی آبهای مورد نیاز برای نگهداری فضاهای سبزشهری و کشاورزی را برعهده دارد.
*با توجه به حوزه مدیریت شما سالیانه چه مقدار پساب در فضای سبز اصفهان مورد استفاده قرار می‌گیرد؟
- در فضای سبز اصفهان سالیانه 8 میلیون متر‌مکعب پساب تصفیه مجدد، برای آبیاری درختان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
*استفاده از این پساب می‌تواند برای محیط زیست مخاطره آمیز باشد؟
- در حال حاضر پساب جایگزین اول وآخر منابع آب است؛ اگرچه استفاده بی‌محابا و بدون رویه آن را، بنده توصیه نمی‌کنم.
*در چه مواردی نمی‌شوداز پساب برای کشاورزی و فضای سبز استفاده کرد؟
- در موارد تولید گیاهان خوراکی برگی، مانند: کاهو و سبزی و همچنین آبیاری چمن‌کاری‌ها نباید از پساب استفاده‌کرد.
*چه راهکارها و توصیه‌هایی برای مردم اصفهان در زمینه مدیریت مصرف آب دارید؟
- مردم اصفهان از جمله کم مصرف‌ترین مردم ایران در حوزه آب هستند و راهکارهای صرفه‌جویی را به‌کار می‌گیرند. برای مصرف بهینه؛ جایگزین کردن شیرهای معمولی آب با شیرهای هوشمند می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
*بحران آب و عدم مدیریت صحیح در مصرف آب چه مشکلاتی را برای محیط زیست و فضای سبز اصفهان بوجود آورده است؟
- فرو نشست زمین اصلی‌ترین بحران کاهش منابع آب در اصفهان است و باعث نابودی تمدن چندین هزار ساله اصفهان می‌گردد.
*در صحبت خود به فرو نشست زمین اشاره کردید. چه تعریفی برای فرو نشست می‌توان کرد؟
- تغییر در سطوح ارتفاعی گسترده در یک منطقه جغرافیایی به گونه‌ای که از نرخ استاندارد آن منطقه بیشتر باشد و باعث بروز پدیده‌های ثانویه همچون؛ ایجاد چاله‌ها ،شکاف‌های عمیق، ترک‌خوردگی بناها و مستحدثات گردد؛ به عنوان فرونشست زمین تعریف می‌شود.
*فرونشست معمولا با واژه تغییر اقلیم همراه است. چه تعریفی در این خصوص می‌توانید داشته باشید؟
- هرگونه تغییر رفتار آب و هوا شناختی و حیات گیاهی در هر عرصه جغرافیایی به گونه‌ای که شاخص‌های اقلیم‌شناسی مانند: متوسط بارش بلند مدت، درجه حرارت و رطوبت خاک به صورت بلندمدت تغییر یابد به عنوان تغییر اقلیم شناخته می‌شود.
*وسعت اثر تغییرات اقلیمی چگونه است؟
- وسعت اثرات تغییرات اقلیمی بسته به گستردگی آن اقلیم متفاوت است و در هر صورت، به شدت این تغییرات متغیر خواهد بود؛ هرچه شدت تغییر اقلیم زیادتر باشد وسعت و حوزه تغییر یافته نیز گسترش می‌یابد.
*چرا اصفهان یکی از شهرهای پر ریسک ایران از نظر فرونشست زمین است؟
_ یکی از مهمترین دلایل این موضوع عدم تأمین منابع آب برداشت شده از زاینده رود در اثر توقف جریان این رودخانه است.
*نرخ فرونشست در ایران و اصفهان در سال چقدر بوده؟ و کدام مناطق اصفهان بیشتر در معرض فرو نشست است؟
- نرخ فرونشست اصفهان بین 15تا18سانتی‌متر درسال بوده که در زمره بیشترین نرخ فرونشست در جهان است. مناطق شمالی و شرقی اصفهان در معرض فرونشست خطرناک قرار دارند.
*وسعت اثر تغییرات به چه صورت است؟
- وسعت اثر تغییرات بستگی به، شرایط آبخوان، میزان تخلیه منابع آب، مدیریت منابع آب، بافت خاک آبخوان و میزان تغذیه آبخوان دارد.
*چه راهکارهایی برای کاهش خطر فرونشست زمین در اصفهان پیشنهاد می‌کنید؟
- کنترل و کاهش برداشت از منابع آبهای زیرزمینی، تغذیه آبخوان با اولویت کنترل فرونشست از طریق کاهش مصرف در سایر منابع مصرف، تغذیه مصنوعی آبخوان با آبهای غیر متعارف تصفیه مجدد شده از جمله راهکارها برای کاهش خطر فرونشست زمین در اصفهان است.
*چگونه می‌توان آثار فرونشست را کنترل کرد؟
- باید گفت آثار بوم شناختی به سادگی قابل جبران نیست؛ ولی در مورد آثار مصنوعی و دست ساخت بشر می‌توان با مقاوم سازی بناها و مستحدثات تا حدودی از اثرات منفی فرونشست کاست.
*برای تاب‌آوری عناصر شهری در مقابل فرونشست چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
- در خصوص عناصر شهری مانند: تابلوهای تبلیغات و راهنمای شهری، پلها، تأسیسات شهری و عناصر مبلمان‌شهری می‌توان با مقاوم‌سازی نسبت به افزایش تاب‌آوری این عناصر اقدامات مؤثری انجام داد. در ضمن یکی از اصلی‌ترین کارها تهیه نقشه خطرپذیری و هدایت جمعیت برای اسکان در پهنه‌های کم‌خطر است.
*آیا جنس و نوع خاک اصفهان در شدت فرونشست مؤثر است؟
- بله، بافت خاک تأثیر مستقیم بر فرونشست دارد. خاک‌هایی با تخلخل بالا نظیرخاک‌های رسی، لومی‌رسی و رسی‌لومی در معرض خطر بیشتر هستند.
*سهم دخالت ساکنین شهر اصفهان در تغییرات اقلیمی چیست؟
- شهر‌نشینان با تولید گازهای گلخانه‌ای، افزایش انرژی شهر با تولید گرما وغیره باعث وخیم‌تر شدن اوضاع می‌شوند.
*و سخن پایانی شما...
- فرونشست، تغییرات اقلیمی و عدم مدیریت‌مصرف آب بر کلیه امور حیاتی شهر اصفهان چه به طور مستقیم و چه غیر مستقیم تأثیرات منفی شدیدی دارد و اگر فکری در ابعاد ملی برای تأمین آب استان نشود؛ این موارد باعث نابودی تمدن چند هزارساله اصفهان خواهد شد.
