به گزارش مفتاح - منیره فهامی/ انسان موجودی اجتماعی و نیازمند ارتباط با دیگران است.علت اصلی برقراری این ارتباط تبادل اندیشه و احساس،دریافت و دادن اطلاعات است.ارتباطات باعث پویایی حیات اجتماعی انسان می‌شود.در این بین منبع خبر، چگونگی دریافت، پردازش ومبادله اطلاعات بسیار مهم است؛ اما دیده می‌شود که متأسفانه در ارتباطات اجتماعی بخش قابل توجهی از گفته‌ها وشنیده‌ها را شایعات و خبرهای ساختگی تشکیل می‌دهد؛که خواسته یا ناخواسته در گفتگوهای روزانه این شایعات و اطلاعات بی‌اساس رد وبدل می‌شود.یکی از اتفاقاتی که اخیرا در جامعه ما رخ داد؛ فوت دختری به نام مهسا امینی بود که از زمان مرگ تا اکنون با شایعات و اخبار ساختگی زیادی روبرو بوده‌ایم. قبول این شایعات توسط عده‌ای شعله‌ور شدن بیشتر آتش اعتراضات و برهم‌زدن آرامش اجتماعی را به دنبال داشته‌است.
کارشناسان معتقدند که قدرت شایعه باتوجه به ماهیت،گستردگی و قدرت تأثیرگذاری آن در بین گروه‌های مختلف مردم به گونه‌ای است که می‌تواند اضطراب اجتماعی را افزایش و میزان بهره‌وری و تولید را کاهش داده و چرخه اقتصاد را فلج نماید. اعتبار اجتماعی افراد یا نهادها و سازمانها و مؤسسات را خدشه‌دار سازد و بی‌اعتمادی و بدبینی و سوءظن و سستی باورها را نسبت به سلامت اشخاص و واقعیت‌ها و پدیده‌های مختلف جامعه رواج دهد. بعضا وقتی یک شایعه بطور فوق‌العاده‌ای قوت می‌یابد، آن‌چنان در اذهان آحاد مردم رسوخ می‌کند که اطلاعیه و توضیحات منابع رسمی دولتی هم به سهولت نمی‌تواند آن را تکذیب کند و از افکار مردم خارج نماید. پس رواج شایعه در بحران‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی فوق‌العاده قابل توجه است.
بنابراین باید به پدیده شایعه در جامعه انقلابی و در حال تحول ایران اسلامی بیش از پیش توجه داشته و با شناخت مبانی روانشناختی حاکم بر شایعه و شناخت روش‌های پیشگیری و کنترل شایعه به‌طور جدی اندیشیده و گام‌های عملی را برای امنیت و سلامت روانی جامعه برداریم .از این رو برآن شدیم تا در این یادداشت و یادداشت‌های بعدی به موضوع شایعه پراکنی در ابعاد مختلف بپردازیم.
حجت الاسلام و المسلمین بهمنی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی به نقل از ایسکا در تعریف شایعه می‌گوید: «شایعه یعنی توزیع یک خبر کذب در سطح جامعه به منظور ایجاد امنیت یا هراس کاذب. از این رو شایعه در تقابل میان انسان ها و به ویژه در جنگ و پیکار کارکرد فوق العاده ای دارد. به این معنی که دشمن می‌کوشد در میان طرف متخاصم امنیت کاذب ایجاد کند تا بتواند او را غافلگیرکرده و یا هراس بیهوده ایجاد کند تا سبب اختلال در برنامه ریزی و تصمیم گیری او شود.»
وی درباره نقش شبکه‌های اجتماعی در شایعه پراکنی بر این عقیده است که:«دشمن برای ایجاد شایعه از شبکه‌های خبررسانی استفاده زیادی می‌کند. بی دلیل نیست که جبهه طاغوت و استکبار جهانی شبکه خبررسانی در سراسر دنیا را به قبضه خود درآورده و امپراطوری خبری ایجاد کرده است. هزینه‌ای که خبررسانی مدیریت شده جبهه طاغوت بر مردم جهان تحمیل می‌کند کمتر از قتل و غارت های او نیست.»
کارکرد اصلی شایعه به انفعال کشاندن طرف متخاصم است. البته متخاصم الزاما منحصر در جبهه استکباری با جبهه استکبارستیز عالم نیست. تخاصم میان گروه‌های کوچک و حتی افراد نیز قابل تصور است؛ ولی ما از سازمان یافته‌ترین شکل آن سخن می‌گوییم که بیشترین اثر را بر زندگی بشر دارد و به صورت کاملا علمی و توسعه یافته مدیریت می‌شود. از این رو شایعه را در ظرف رویارویی میان جبهه حق و استکباری تحلیل می‌کنیم. با این توجه شاهد گستره قابل توجهی از ایجاد شایعه و مدیریت آن از طریق مجاری خبری رسمی و غیر رسمی هستیم.
رویارویی با سامانه شایعه سازی نیازمند دانش و مهارتی است که در سطح ملی به صورت سرمایه‌های اجتماعی درآمده باشد. این بدان معنی است که کاستی در دانش و مهارت عمومی مواجهه با شایعه می‌تواند آن را اثر بخش‌تر و مخربتر سازد.
این مطلب ادامه دارد......
