مفتاح/ شأن در لغت قدر و مرتبه, عظمت و بزرگی و شوکت معنی شده و همچنین به منزلت و مرتبت اجتماعی تعبیر شده است. قائل شدن شأن برای افراد یا مشاغلِ حاکی از اعتبار و بزرگی آن حرفه یا فرد می باشد. در قانون تعریفی از شأن وکالت نشده است اما می توان از گستره وسیع مصادیق این واژه تعریفی از آن به دست آورد. شان وکالت از مرتبه و منزلت وکیل صحبت می کند، همان مرتبه و منزلتی که نشان از بزرگی و قدرت و عظمت وکیل در جامعه دارد. به همین دلیل است که شمول حفظ آن بسیار گسترده است و نگاه جامعه در انتظاری است که از وکلای دادگستری دارند. لذا هرگونه فعل یا ترک فعل از ناحیه وکلای دادگستری که منشاء آن خلاف مرتبت و عظمت نام وکلای دادگستری در جامعه باشد می تواند مشمول «خلاف شان وکالت» تلقی شود و مجازات برای آن در نظر گرفته شود. وکیل در دعاوی از اعتبار و استقلال برخوردار است. اهمیت شأن وکالت در قانون به حدی است که نه تنها برای وکلا حریمی با عنوان شأن وکالت قرار داده شده بلکه حتی شرط ورود به این حرفه نیز عدم انجام کارهایی است که مخالف شئون باشد.
به واقع رعایت شأن وکیل از دو بعد قابل بررسی است. رعایت شأن و حرمت وکیل از سوی وکلا و رعایت شأن و حرمت وکیل از سوی جامعه. این رویه در تمام دنیا کاربرد دارد و چه بسا در کشورهای توسعه یافته رعایت شأن وکیل به مراتب بیشتر از کشورهای در حال توسعه می باشد. پوشیدن لباس مخصوص و یا پوشیدن الزامی کت برای مردان در مجامع و محاکم و کت و دامن برای بانوان وکیل از جمله موارد رعایت آن توسط وکلاست. که  البته در ایران در بخشنامه کانون وکلای مرکز در مورد رعایت شئون وکالت با حفظ ظاهر مناسب مقرر است:
«نظر به این که رعایت شئون وکالت در جمیع جهات من جمله پوشیدن کفش و لباس مناسب از جمله تکالیف وکلای دادگستری به ویژه کارآموزان وکالت است و عده ای از همکاران با ظاهری که متناسب با شأن حرفه وکالت دادگستری نیست از جمله بدون پوشیدن کت در مجامع و حتی محضر محاکم و مراجع رسمی حضور می یابند، لذا به همکاران محترم متذکر می شود که با انتخاب و پوشیدن لباس مناسب حرمت خویش و شان و منزلت حرفه وکالت را مرعی دارند.»اما لباس بانوان وکیل می بایست متناسب با افکار و فرهنگ جامعه تعبیر شود.
حق دفاع یک موضوع انسانی است و وکالت یک هنر و کار تخصصی و فنی محسوب می شود که به نوعی معماری علم حقوق است و کسی که ادعای حقی دارد و از نظر علمی توان اثبات و دفاع را ندارد نیازمند یک نماینده و وکیلی است که متخصص و صاحب صلاحیت و دانش تخصصی است تا در محکمه از آن دفاع کند. در قوانین کشور ما همچون بند 5 ماده 7 از قانون وکالت 1315تصریح شده: به اشخاصی که مرتکب اعمالی شوند که منافی با شئون وکالت است, اجازه شغل وکالت داده نمی شود. همچنین در لایحه استقلال کانون وکلا مصوب 1333 دایره این محدودیت تنگ تر شده است. وفق بند 6 ماده 10 لایحه استقلال وکلا جنایات مطلقا وجنحه هایی که به تشخیص هیأت مدیره کانون مخالف شأن وکالت باشد, مانع از ورود در این حرفه است.
کارهای خلاف شأن نه تنها مانع ورود در این حرفه است بلکه پس ازورود در حرفه وکالت شأن وکالت مانند  نگهبان همواره در پی وکیل بوده و هر عمل خلاف شأن دارای مجازات انتظامی است.

اهمیت این عنوان در قانون هر چند حرفه وکالت را دارای امتیاز خاص و به لحاظ اجتماعی ممتاز می کند اما در واقع مسئولیت سنگینی است که بر عهده وکلا گذاشته شده است. شاید بتوان این دسته از اعمال خلاف شأن را با سیستم کامن لو در حقوق انگلستان مقایسه کرد که در آن حقوق عرفی بر اساس عرف، عادت، رسوم و آراء محاکم در خصوص همین عرف ها و رسوم نظام حقوقی را سامان داده است. در واقع نظام حقوقی متکی بر قوانین پارلمانی نیست و تکلیف را دادگاهها معین می کنند و این به مثابه آن است که رفتار خلاف شأن و عرف وکالت را در آراء مختلف محاکم و مصوبه ها می توان یافت.
اما در خصوص رعایت شأن وکیل از سوی جامعه دادستان اصفهان چندی پیش در نشست خبری که با حضور خبرنگاران استان برگزار شد در این خصوص اظهار داشت: «شکی نیست شأنی که برای وکلا قائلیم همان شأنی است که برای قضات قائلیم.» وی در خصوص مسیر عبور و مرور و تفتیش وکلا به هنگام ورود به دادگستری اظهار داشت: سعی می کنیم اتفاقی نیفتد که شأن وکیل خدشه دار شود.

آنچه در سالهای پیشین شاهد بود عدم رعایت شأن درخور وکیل بود که با اظهار امیدواری دادستان اصفهان امید به آینده ای روشن چشم انتظار جامعه وکلاست. اما از سویی دیگر اظهارات رییس دیوان عالی کشور در روزهای اخیر جای بسی تامل داشت! حجت الاسلام مرتضوی در خصوص بانوان وکیل اظهار داشت: «برخی از بانوان وکیل با ناز کردن سعی می کنند که قاضی را جلب رفتارهای خود کنند  که باید مواظب بود»! این سخنان  در حالی بیان شد که در هفته های اخیر  رییس محترم قوه قضاییه و روسای دادگستری استان ها امیدهای زیادی را در بین جامعه وکلا ایجاد کردند. این اظهارات شگفت با توجه به صعوبت کار وکلای زن نسبت به وکلای مرد و ذهنیت جامعه و نیز محدودیت هایی که زنان با آن روبرو هستند و تلاش وافر آنها علیرغم شرایط موجود در استیفای حق و حقوق موکل، می طلبید تا نگرشی دیگر در این خصوص اتخاذ گردد تا از تلاش و یاری آنان در این خصوص چشم پوشی نگردد.
شایان ذکر است قدر و سهم وکیل و رعایت شئون آنان می بایست با اتخاذ تدابیری همچون وکالت اجباری در محاکم و متعاقباً جلوگیری از اطاله دادرسی و نیز ارتقاء فرهنگ عامه در طول زمان صورت گیرد. قضات و جامعه به استقلال وکلا احترام بگذارند و حمایت لازم را انجام دهند و سازمانهای حمایتی نیز پشتیبانی کنند تا شأن وکلا حفظ شود. در قرآن کریم، خداوند در آیات مختلف خود را «وکیل» خطاب نموده است و عدم رعایت شئون مربوط به وکلا بی توجهی به مسئولیت خطیر آنان در جهت احقاق حق و تسریع امور صحیح و قانونی در محاکم است.

فاطمه مستغنی اصفهانی

مطالب پیشنهادی