به گزارش مفتاح در چند هفته اخیر آمارهای وحشتناکی در مورد مرگ‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی در کشور اعلام شده که امروزه به صورت یک معضل از آن یاد می‌شود. در این رابطه با دکتر محمدرضا قدیرزاده رئیس گروه مطالعات اعتیاد و پزشکی قانونی گفتگو کردیم. دکتر قدیرزاده علاوه بر اینکه کارشناس سازمان پزشکی قانونی هستند از جمله معدود درمانگران الکل نیز می‌باشند که کتاب «راههای کاربردی درمان اختلال مصرف الکل» نیز از تالیفات ایشان می‌باشد.
به تازگی مرگ‌های افراد بسیاری به خاطر مصرف مشروبات الکلی گزارش شده است. آیا آماری در این مورد وجود دارد؟
در مورد مرگ‌های ناشی از مصرف مشروبات الکلی در کشور از اول شهریور تا 15 مهرماه فوت 96 نفر ناشی از مصرف مشروبات الکلی را در کشور شاهد بودیم که 76 مورد بر اثر مصرف متانول و 15 نفر هم در دست بررسی است که احتمالاً متانول بوده و 5 نفر دیگر مصرف اتانول یا الکل بوده است. از این تعداد 82 نفر در بیمارستان فوت کردند 8 نفر در منزل و محل فوت 6 نفر هم مشخص نیست. البته از این تعداد 86 نفر آقا و 10 نفر خانم بوده‌اند. نکته مهم این است که سالانه بین 100 تا 120 فوت ناشی از مصرف مشروبات الکلی در کشور داریم. متانول هر چند شبیه اتانول می‌باشد ولی درجه مسمومیت بالایی دارد که می‌تواند منجر به کوری و حتی مرگ شود.
چه اتفاقی افتاد که این تعداد کشته در یک ماه و نیم را شاهد بوده‌ایم؟
سالانه حدود 100 تا 130 نفر مرگ ناشی از مسمومیت الکل داریم ولی در این مورد باید بررسی کنیم که از کجا شروع شد و به کجا رسیده است. تحلیل این است که این فوتها دو موج داشت. موج اول در اوایل شهریور بود که به صورت همه گیری در شهر کرج بود. در این شهر حدود 100 نفر در رابطه با مصرف مشروبات الکلی مسموم شدند که به بیمارستان مراجعه کردند و 5 مورد فوتی داشتیم. گاهی در یک منطقه جغرافیایی مشروبات الکلی دست‌سازی توزیع می‌شود که متانول به آنها اضافه شده است. اما پس از کرج، در اوایل مهرماه موج دوم را شاهد بودیم که فرق می‌کرد، چون در استانهای هرمزگان، خراسان شمالی، کهکیلویه و بعد هم دوباره در کرج موج این مسمومیت را شاهد بودیم. اما متاسفانه گسترش عجیبی داشت و کار به جایی رسید که در همین مدت در 21 استان اخبار مسمومیت ناشی از مصروف مشروبات الکلی را شاهد بودیم و بعید نیست که در 10 استان باقیمانده نیز در روزهای آینده موج مصرف مشروبات الکلی مورد دار را داشته باشیم. درموج دوم سراسر کشور درگیر شدند و متاسفانه در 21 استان گزارش مرگ و میر داشتیم که در استانهای هرمزگان، البرز، تهران، خراسان شمال و فارس بیشترین گزارشهای فوتی را داشتیم.
به نظر شما دلیل این مسمومیت الکلی چیست؟
به نظر می‌رسد یک محموله بزرگ متانول یا همان الکل چوب که کشنده است، در کل کشور توزیع شده و در تهیه مشروبات الکلی تقلبی از آن استفاده شده است. گزارش‌هایی که از سراسر کشور ارائه می‌شود، نشانگر آن است که مشروبات الکلی مصرف شده به متانول آلوده است و حدس ما را بیشتر تأیید می‌کند که متانول در کشور به صورت گسترده توزیع شده است.
آیا امکان دارد که در آینده نیز این اتفاق را شاهد باشیم؟
بعید نیست. پیش بینی ما این است که امکان موج سوم مسمومیت الکلی در ماههای آینده وجود دارد. با پایان ماه صفر مراسمات عروسی و جشن‌هایی را داریم که احتمال توزیع و مصرف مشروبات الکلی تقلبی را در این مراسم‌ها زیاد است بنابراین امکان مسمومیت با متانول بعد از پایان ماه صفر بعید نیست.
آیا امکان اطلاع رسانی نیست؟
اطلاع رسانی باید باشد اما عده‌ای گمان می‌کنند که تنها در مشروبات دست ساز یا فله‌ای آلودگی متانول وجود دارد و به همین دلیل مشروبات پلمب شده می‌خرند. در حالیکه برخی از فوت شدگان مشروب پلمب شده خورده‌اند، یعنی با مارک و برند معروف هم خورده‌اند. اکنون این سؤال پیش می‌آید که مگر مشروبات پلمب شده مسموم نیز وجود دارد.
پاسخ این است که با گران شدن قیمت دلار و جلوگیری از قاچاق مشروبات الکلی به داخل کشور، دلالان مشروبات الکلی در داخل اقدام به تولید مشروبات الکلی پلمب شده تقلبی می‌کنند.
همین باعث می‌شود که حتی به مشروبات پلمب شده نیز اعتمادی نباشد و بارها شاهد چنین مسمومیت‌هایی با مشروبات هم بوده‌ایم. بنابراین اطلاع رسانی باید صورت بگیرد.
آیا مردم می‌توانند متانول را در مشروبات قبل از مصرف تشخیص بدهند؟
این امکان وجود ندارد. زیرا بی رنگ است و همان علایم الکل اتانولی را دارد که قابل خوردن است. اما یک طریقه تشخیص دارد. فردی که با اتانول مسموم شده باشد، از روز اول حال بدی دارد و روز اول مراجعه می‌کند اما در متانول فرد روز اول حال بدی ندارد و روز به روز حالش بدتر می‌شود. به عبارت بهتر رابطه معکوس دارد.
اولین جای بدن که متانول بر آن اثر می‌گذارد، کجاست؟
اولین بخش بدن، دستگاه گوارش است که واکنش آن با حالت تهوع و استفراغ همراه است. با شروع این علائم بهترین کار آن است که به سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنند. سابقه داشتیم که یک خانم 19 ساله مشروبات الکی مصرف می‌کند و از روز اول مشکل داشت، اما به خانواده‌اش حرفی نمی‌زند. وی را به اسم مسمومیت غذایی به درمانگاه می‌برند و با درمانهای اولیه، مقداری بهبود می‌یابد. اما چون متانول روز به روز علائم بیشتر می‌شود. در روز دوم با مشکل بیشتری رو به رو می‌شود و اظهار می‌کند که غذای کپک زده مصرف کرده و در روز سوم دچار نابینایی می‌شود و در روز چهارم فوت می‌کند. در حالی که اگر روز اول به خانواده‌اش مصرف مشروبات الکلی را اعتراف کرده بود، می‌توانستند درمان را انجام دهند یکی از راههای درمان انجام دیالیز است. با دیالیز می‌توان متانول را از خون بیمار خارج کرد و این فرد می‌توانست به جای داغدار کردن خانواده، با اعلام به موقع و درمان مناسب به آغوش خانواده بازگردد.
پیشنهاد شما به مردم چیست؟
پیشنهاد اول این است که به سمت مشروبات الکلی نروند، حتی اگر فکر می‌کنند که این مشروبات الکلی سالم است. فارغ از اینکه در کشور ما از نظر مسائل شرعی و قانونی مصرف الکل اشکال دارد، امروزه در کشورهای اروپایی هم به طور مرتب تبلیغ می‌شود که مصرف مشروبات الکلی به شدت کاهش یابد یا از نوع کم خطرتر استفاده کنند. اما در کشور ما با توجه به وضعیتی که می‌بینیم، هیچ گونه مشروبات الکلی استانداردی وجود ندارد. نکته جالب توجه اینکه در مرگ و میرهای اخیر دومورد نیز غیر مسلمان داشتیم که یک مورد آن از اقلیتهای ارامنه و یک مورد هم کارمند کلمبیایی سیرک برج میلاد بوده است. بنابر این مصرف مشروبات الکلی مربوط به قشر خاصی نیست. توصیه دوم این است که خانواده‌ها مراقب فرزندانشان باشند. ممکن است که اولین مصرف مشروبات الکی باعث کوری، از دست دادن کلیه یا مرگ آنان شود. عده‌ای نگران هستند که اگر به دلیل مصرف مشروبات الکی به درمانگاه مراجعه کنند، به نیروی انتظامی‌معرفی می‌شوند. این درست است؟ هیچ مرکز درمانی حق ندارد اطلاعات شخصی بیمار را به فرد یا مرجعی اعلام کند. بنابراین خیالاشان راحت باشد که نامشان به سیستم انتنظامی‌یا قضایی اعلام نمی‌شود.
آیا از اطلاع رسانی در مورد مصرف مشروبات الکلی رضایت دارید؟
به هیچ عنوان از اطلاع رسانی در خصوص تبعات مصرف مشروبات الکلی رضایت ندارم. زیرا اگر به درستی اطلاع رسانی می‌شد، این همه مسمومیت و کشته نداشیم. اگر مسمومیت ناشی از الکل در یک استان باشد، باید ابتدا از طریق رسانه‌های استانی اطلاع رسانی شود و در صورت شیوع در چند استان به صورت همزمان، باید اطلاع رسانی عمومی‌درسطح کشور صورت بگیرد. به عنوان مثال ایدز را به درستی اطلاع رسانی نکردیم و اکنون با این رشد بیماران ایدزی رو به رو هستیم. در مورد مشروبات الکلی هم این معضل را داریم. متاسفانه به جای اطلاع رسانی دقیق، آن را انکار می‌کنیم در حالی که باید واقعیت‌ها را قبول کنیم که در کشورمان مصرف کننده و حتی معتادان به مشروبات الکلی را هم داریم که باید برای درمان آنها اقدام کنیم. اکنون در کشور کلینک ترک اعتیاد الکلی داریم، اما تعداد کمی‌از معتادان به مشروبات الکلی از وجود این کلینیک‌ها خبر دارند متاسفانه عده‌ای از خانواده‌ها چون از وجود کلینیک ترک الکل خبرندارند، بی راهه می‌روند. متاسفانه برخی از اعضای خانواده معتادان الکلی، بیمارشان را به کلینیک ترک اعتیاد مواد مخدر می‌برند که به هیچ وجه درست نیست و چند مورد هم فوتی در این زمینه داشته‌ایم.
آیا در زمینه پیشگیری اقدامی‌صورت گرفته است؟
البته که پیشگیری بهتر از درمان است. درخصوص مسائل و آسیب‌های اجتماعی به این درک رسیده‌ایم که با رفتار سلبی نمی‌شود با پدیده مشروب خواری مبارزه کرد. به تازگی خبری در مورد لندن پایتخت انگلیس در رسانه‌ها اعلام شده بود که با یک کار تحقیقاتی، مصرف مشروبات الکلی را در بین جوانان پایین آوردند، در حالی که در انگلیس مصرف مشروبات الکلی آزاد است. به هر حال نباید انکار کنیم که در کشورمان مصرف مشروبات الکلی داشته‌ایم، داریم وخواهیم داشت. عده‌ای در قالب خوشگذرانی در میهمانی اقدام به مصرف مشروبات الکلی می‌کنند در حالی که اگر بتوانیم سرگرمی‌هایی برای جوانان تعریف کنیم، شاید جوانان ما به سوی مصرف مشروبات الکلی نروند.
مصرف مشروبات الکلی علاوه بر حرمت شرعی از نظر سلامتی هم برای افراد آسیب‌رسان می‌باشد. خصوصاً در کشور ما که گروه‌های سودجود برای منفعت شخصی اقدام به افزودن ناخالصی در مشروبات که می‌تواند منجر به عوارض جبران ناپذیری شود لذا توصیه اکید من این است که به هیچ عنوان سمت مصرف مشروبات الکلی نروند تا یک عمر پشیمانی نداشته باشند.سازمان پزشکی قانونی
