در پی جنایت علیه حقوق بشر و شهادت سردار سلیمانی و مقام نظامی عراق: اختصاصی/تشریح ترور سردار قاسم سلیمانی از منظر حقوق بین الملل

به گزارش خبرنگار مفتاح، سحرگاهان ۱۳ دی ماه ۱۳۹۸ خبر ترور سردار قاسم سلیمانی فرمانده شهید نیروی قدس سپاه پاسداران منتشر شد. خبری که ایران را لرزند و با واکنش جهانی مواجه شد. آنچه مشهود است آنکه این اقدام در تاریخ روابط بین الملل کم سابقه بوده  است، که بالاترین مقامات سیاسی یک کشور دستور رسمی ترور مقامات نظامی کشورهای دیگر را بدون موقعیت عملیات نظامی صادر نماید. بر اساس اعلام پنتاگون وزارت دفاع آمریکا، دستور این حمله هوایی را دونالد ترامپ رئیس جمهوری این کشور صادر کرده بود.
برخی سناتورهای آمریکایی همچون برنی سندرز، سناتور ورمانت و رقیب کسب نامزدی حزب دموکراتیک در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ در اینستاگرام خود نوشت: «ما جنگ با ایران را نمی خواهیم». هرچند این امر اثبات شده است که سیاست مداران حرف های مردم پسند می زنند تا در انتخابات بعدی بر رأی مردم تاثیر گذارند؛ برخی از مردم آمریکا  نیز این سخنان را سیاست مدارانه خوانده و کاربرد آن را صرفاْ جهت جذب آراء‌ بیشتر.
اکثریت مردم آمریکا گرچه در واکنش های مختلف خود بارها با اقدامات ترامپ مخالفت جدی نموده اند اما پس از این حمله ددمنشانه در کامنتهای خود بار دیگر به وضوح، مخالفت جدی خود را ابراز نموده اند. آنها معتقدند جنگ با ایران را نمی خواهند و در صورت وقوع مغبون خواهند شد. جمله معروف منسوب به "لئو تولستوی" با ابراز نظر مردم آمریکا مطابقت دارد که «در جنگ برنده مفهومی ندارد. جنگ یعنی باختن محض». مردم آمریکا معتقدند ثروت آمریکا با جنگ علیه ایران از بین می رود و این کشور به نفت نیاز داشته که در صورت وقوع جنگ با ایران منافع مردم و کشورشان با خطرات جدی مواجه می شود.
CNN در ۳۱ دسامبر با انتشار خبری اعلام داشت: «ترامپ به رهبران ایران هشدار داده است که مسئولیت تظاهر کنندگان در حمله به سفارت آمریکا در عراق با آنهاست.» رییس جمهوری آمریکا ایران را تهدید نمود بعد از این که تظاهرات کنندگان به سفارت آمریکا در بغداد حمله کرده اند بهای سنگینی پرداخت خواهند کرد که پشتیبانی ایران را در این حمله قطعی دانسته است. در پایان تاکید شده است: «این یک هشدار نیست یک تهدید است.»
 هم چنین نیویورک تایمز در ۱ ژانویه اعلام داشت: «هر دو طرف حساب و کتابشان اشتباه از آب درآمد. ایرانی ها گمان کردند می توانند قرار گاه نظامی آمریکا را مورد حمله قرار دهند در حالیکه آمریکا تلافی نکند و آمریکا نیز فکر کرد اگر گروههای عراقی مورد حمایت ایران را مورد حمله و تهاجم قرار دهد با واکنش ایران مواجه نخواهد شد.»

با توجه به خلاصه ای از وقایع اخیر اما از منظر حقوق بین الملل ترور مقام نظامی کشور ایران و عراق و همراهان وی با دستور مستقیم رئیس جمهور آمریکا، نامشروع و غیر قانونی و خلاف اصول حقوقی و قوانین حقوق بشر است؛ که مطابق قواعد آمره بین المللی erga omnes و سایر قوانین بین المللی نقض شده است. مقام نظامی ایرانی با دعوت مستشاری دولت عراق و با ویزای قانونی بدون موقعیت جنگی وارد عراق شد که قوای مسلح آمریکایی دست به عملیات نظامی زده و سردار ایرانی هدف بمباران هوایی بالگردهای آمریکایی قرار می گیرد. همچنین ادعای کشتن اتباع آمریکایی از سوی دولت متجاوز، دلیل موجه جرم بر ارتکاب این عمل نبوده و فاقد مبنای قانونی است.

از نظر نظامی کشتن افراد بی دفاع در فرودگاه و بدون آرایش نظامی ترور و قتل نفس و  فاقد ارزش نظامی است. در بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد، هیچ کشوری حق ندارد در روابط بین الملل به زور متوسل شود. همچنانکه مطابق مستندات قانونی و منشور ملل متحد و ماده ۵۱ دفاع مشروع در مقابل تجاوز، حق قانونی کشور صدمه دیده است. دستور رئیس جمهوری آمریکا به ترور  مقامات نظامی و شهروندان کشورهای ایران و عراق عملیات نظامی محسوب نمی شود. چرا که در موقعیت مخاصمه مسلحانه واقع نشد، ضمن آنکه با اتومبیل غیرنظامی و در فرودگاه غیر نظامی به وقوع پیوست.
دونالد ترامپ به عنوان آمر این جنایت "مجرم بین المللی" است همچنانکه نظامیان آمریکایی نیز قاتل و مجرم هستند و از نظر حقوقی مسئولیت جزایی دارند. به نظر می رسد دولت عراق می بایست به دستور دادستان بغداد بلافاصله نیروهای عملیاتی مستقر در سفارتخانه را تعقیب کیفری نماید.

آنچه قوانین بر لزوم آن تاکید دارد آن که هیچ کشوری(آمریکا) حق ندارد از سفارتخانه خود در خاک کشور دیگر (عراق) عملیات نظامی انجام دهد و نظامیان مرتکب ترور، هیچ مصونیت سیاسی ندارند؛چنانکه این حمله از سوی آمریکایی ها با توجیه منطقی مواجه نخواهد شد. از سوی دیگر عناصر نظامی آگاه آمریکا حق اجرای دستور مجرمانه ترامپ را نداشته و دستور خلاف مقررات یک مقام سیاسی رافع مسئولیت کیفری مباشر جرم نمی باشد. از نظر حقوقی مخاصمه از زمان شروع عملیات نظامی تا زمان ترک مخاصمه است و قتل و کشتار خارج از عملیات نظامی حتی علیه نظامیان، ترور و جنایت است. همچنانکه این واقعه در زمان مخاصمه مستقیم صورت نگرفت و در مسیر خروج از فرودگاه بغداد تا شهر بغداد صورت گرفت.
تروریسم یک پدیده ضد بشری است که توجیه حقوقی و انسانی ندارد. تروریسم و توسل به عملیات ناجوانمردانه برای قتل نفوس، جرم سازمان یافته است و همه دادگاههای جهان صلاحیت رسیدگی به جنایت این جانیان و سازمان دهندگانش را دارند و می توانند محاکمه و مجازات نمایند. دادگاه کیفری بین المللی نیز حق و تکلیف دارد که این قبیل جرائم سازمان یافته را سرکوب نماید.
این دستور قوانین داخلی آمریکا را نیز نقض کرده در حالیکه بدون رعایت قانون اساسی و مجوز کنگره صورت گرفته است. می طلبد تا دموکرات ها در آمریکا در راستای استیضاح ترامپ پرونده جزایی  علیه وی تشکیل و نظام حاکمیت قانون افراد تابع صلاحیت های قانونی را اعمال نمایند و مانع ارتکاب جرم مقامات شوند. اما تجربه ایران با شکوه اسلامی آن که مناسب است موضع ضدجنگی خود را کماکان در صحنه بین الملل حفظ نماید و اقدامی خردمندانه و قاطع در خصوص وقوع این جنایت گیرد. برای مقابله با تروریست آمریکایی از این فرصت حداکثر بهره را برده و با اتحاد منطقه اقدام به قطع ید آمریکا به عمل آورد. همچنانکه از طریق  نظام های قانونی داخلی شکایت کیفری علیه ریاست جمهوری آمریکا و عناصر جنایت کار نظامی ثبت شود. دولت عراق نیز به عنوان تجاوز به قلمرو سرزمینی و محل وقوع جرم می بایست مطابق قوانین جزایی عراق اقدام سریع و محکم نماید. تاکید موکداتی است که گرچه حقوق بشر از مفهوم شخص انسان ناشی می‌شود و دولتها حقوق بشر را ایجاد نمی‌‌کنند، اما فقط وجود آن را تأیید می‌کنند. بنابراین، حقوق بشر مستقل از اراده دولتها وجود دارد و گرچه دولتهایی این اصل «حمایت از حقوق بشر» را به رسمیت نمی‌‌شناسند، یا حتی وجود آن را انکار می‌کنند؛ اما ملزم به تبعیت از آنند.

فاطمه مستغنی

مطالب پیشنهادی